Czym jest anemia?
Anemia ciążowa, czy inaczej niedokrwistość w ciąży, jest to stan, w którym obniżona jest zawartość hemoglobiny we krwi, obniżona jest liczba czerwonych krwinek (erytrocytów) i hematokryt poniżej wartości referencyjnych dla kobiet ciężarnych.
Anemia w ciąży dotyczy około 40% przyszłych mam i jest konsekwencją zmian, jakie zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej. Jest to dosyć częsty stan towarzyszący ciąży na różnych jej etapach, warto zatem poznać metody zapobiegania anemii, jej objawy, diagnostykę, jak również możliwe konsekwencje zdrowotne.
Morfologia w ciąży
U kobiety ciężarnej prawidłowo morfologię wykonuje się co 4-6 tygodni, co daje lekarzowi prowadzącemu wgląd w jej stan zdrowia i umożliwia sprawdzenie warunków do prawidłowego wzrostu i rozwoju płodu. Podstawę rozpoznania niedokrwistości w ciąży stanowi właśnie wykrycie niższych wartości określanych parametrów w badaniu morfologicznym krwi. Ginekolog bierze pod uwagę poziom hemoglobiny (HB, HGB), liczbę krwinek czerwonych (E, RBC), hemtatokryt (HCT). Niedokrwistość z niedoboru żelaza podczas ciąży diagnozuje się przy stężeniu hemoglobiny - 11 g/dl (6,8 mmol/l) i niżej. W przypadku czerwonych ciałek norma to 3,5-4,5 mln/mikrolitr, wartości poniżej tej ilości mogą świadczyć o anemii.
Parametrem pomocniczymi jest MCV, czyli objętość krwinki czerwonej, która mówi, czy anemia wynika z niedoboru żelaza (gdy MCV jest mniejsza niż 80fl), krwinki czerwone są małe i jest to tzw. niedokrwistość mikrocytarna. Przy wartościach wyższych niż prawidłowe (MCV większe niż 95 fl, erytrocyty są większe od normalnych), mamy do czynienia z tzw. niedokrwistością makrocytarną, wynikających z niedoborów witaminy B12 lub kwasu foliowego. Sprawdź jakie witaminy w pierwszym trymestrze ciąży należy przyjmować.
Anemia w ciąży – jak ją rozpoznać? Jakie są objawy?
Zanim kobieta w ciąży wykona badanie krwi potwierdzające objawy niedokrwistości, może u siebie zaobserwować pewne objawy świadczące o anemii. Nie są one zupełnie specyficzne i mogą być związane z dolegliwościami stanu ciąży, jednak warto poinformować lekarza prowadzącego, gdy ciężarna obserwuje u siebie: zmęczenie, bóle i zawroty głowy, problemy z koncentracją, możliwe problemy z połykaniem, obniżona chęć podejmowania aktywności, duszność podczas wysiłku czy kołatania serca. Do tego dochodzi bladość, pojawienie się zajadów, wypadanie i rozdwajanie włosów, zwiększona podatność na infekcje.
Ciężka niedokrwistość, wymagająca pilnego kontaktu z lekarzem - manifestuje się silnymi bólami brzucha, przyspieszeniem bicia serca, dusznościami w spoczynku, możliwym niedociśnieniem.
Przyczyny anemii w ciąży
W trakcie ciąży do chodzi do wzrostu objętości krwi krążącej i następuje jej rozcieńczenie. W 75% przyczyną anemii w ciąży jest zwiększone zapotrzebowanie na żelazo i jego niedobór w diecie czy zaburzone wchłanianie na skutek wymiotów, czy chorób przewodu pokarmowego.
Istnieją czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia niedokrwistości, są to: zła dieta, liczne następujące po sobie porody, palenie papierosów, spożywanie alkoholu, przewlekłe choroby przewodu pokarmowego czy wrodzone choroby krwi.
Inne przyczyny anemii to powikłania ciąży, jakimi są częste plamienia, czy w przypadku odklejenia łożyska (co już wymaga pilnej interwencji lekarskiej!).
Czym grozi anemia w ciąży?
Zbyt mała ilość hemoglobiny, obniżona ilość czerwonych krwinek krwi, skutkuje ograniczeniem transportu tlenu do tkanek, zaburzeniem podstawowych procesów biochemicznych. Anemia u ciężarnej może niekorzystnie wpływać nie tylko na przebieg ciąży oraz porodu, ale także na płód czy noworodka. Niedobory żelaza w 1. trymestrze ciąży mogą skutkować powstaniem wad rozwojowych płodu. Nieleczona anemia może również doprowadzić do zaburzenia rozwoju i funkcjonowania łożyska (te z kolei prowadzą do poronienia lub przedwczesnego porodu, obumarcia płodu lub zahamowania jego rozwoju). Niedokrwistość w okresie okołoporodowym może wywołać zaburzenia skurczów mięśnia macicy, zmniejszone jej napięcie, czy nawet zahamowanie akcji porodowej. Ogólnoustrojowym efektem występowania anemii u ciężarnej jest osłabienie układu odpornościowego, zwiększona podatność na infekcje, w tym uciążliwe infekcje narządów płciowych, które same w sobie mogą być również zagrożeniem dla prawidłowego przebiegu ciąży.
Sposoby na anemię w ciąży – dieta suplementy
Aby zapobiegać anemii w ciąży warto stosować dietę bogatą w żelazo i kwas foliowy. Ciężarne powinny w swoich posiłkach pamiętać o czerwonym mięsie, wątróbce, rybach, pełnoziarnistym pieczywie, warzywach, fasoli, grochu, jajach, kapuście, brokułach i cytrusach. Do prawidłowego wchłaniania żelaza konieczna jest obecność witaminy C, witamin z grupy B oraz prawidłowy poziom białka. Żelazo hemowe tj. z pokarmów zwierzęcych wchłania się lepiej niż niehemowe występujące w pokarmach roślinnych.
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w profilaktyce niedokrwistości z niedoboru żelaza stosuje się odpowiednio zbilansowaną dietę jak również suplementację doustną preparatami żelaza w ilości 30-60 mg/dobę przez cały okres ciąży. Kobiety w ciąży mogą sięgać albo po preparaty z żelazem np. Ferisan Pregna, Chellaflex Żelazo, Ferovit Bio, Chela-ferr lub suplementować witaminy i minerały dedykowane dla kobiet ciężarnych, upewniając się na opakowaniu, że wybrany preparat zawiera żelazo w swoim składzie (Femibion, Doppelherz Mama, PregnaPlus, Duphavit, Falvit mama, Centrum femina). W przypadku preparatów samego żelaza, optymalnie wchłanianie następuje ranno na czczo, natomiast kompleksy witamin zaleca się przyjmować z posiłkiem.
Stosowanie suplementacji preparatów żelaza może dawać również pewne działania niepożądane jak bóle brzucha, zgaga, zaparcia, biegunki, wymioty, nudności. Zwykle jednak są one następstwem stosowania dużych dawek żelaza - w przypadku zaobserwowania takich objawów należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym w celu modyfikacji dawki żelaza lub zmiany preparatu.
Podsumowanie
Warto stosować się do zaleceń ginekologa-położnika prowadzącego ciążę, wykonywać wszystkie zlecone badania, prawidłowo się odżywiać i zażywać ruchu w miarę możliwości. Rozpoznanie i wdrożenie leczenia anemii w ciąży ma istotny wpływ na rozwój dziecka i zapobieganie powikłaniom.
Należy również wspomnieć o anemii po porodzie, do której może dojść na skutek dużej utraty krwi podczas jego przebiegu. Cierpi na nią około 45% mam, a stan ten może być pogłębiony przez karmienie piersią, dlatego podczas laktacji kobiety również powinny zwracać uwagę na swoje odżywianie oraz ewentualnie przyjmować preparaty dla kobiet karmiących wzbogacone w żelazo.
