Czym jest AZS (Atopowe Zapalenie Skóry)?
AZS – atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba zapalna skóry, objawiająca się świądem (swędzeniem) oraz nawracającymi okresami zaostrzeń dolegliwości. Ograniczanie styczności z alergenami oraz właściwa pielęgnacja skóry znacząco zwiększają komfort życia osób dotkniętych tą chorobą. Statystycznie w społeczeństwie częściej chorują dzieci – 10x częściej niż dorośli, procentowo 1-1,5% dorosłych jest dotkniętych tą chorobą w stosunku do 5-10% zachorowań u dzieci.
Przyczyny AZS
Przyczyna AZS jest niejednoznacza – uważa się, że jest to kombinacja czynników genetycznych, środowiskowych i immunologicznych.
1. Czynniki immunologiczne
Atopia to nadmierna i często trudna do przewidzenia reakcja ze strony układu oddechowego, oczu, przewodu pokarmowego i skóry na alergeny środowiskowe takie jak pyłki roślin, alergeny pokarmowe, sierść zwierząt i inne. Układ odpornościowy wytwarza przeciwciała IgE w odpowiedzi na alergen w ilości nieadekwatnej, za dużej w stosunku do „zagrożenia”, co działa szkodliwie na organizm dając objawy ze strony skóry, wywołując katar sienny, zapalenie spojówek, astmę lub alergie pokarmowe.
2. Czynniki genetyczne
Filagryna jest to białko odpowiadające za działanie bariery ochronnej skóry. Mutacja tego genu prowadzi do zaburzeń warstwy chroniącej naskórek, dlatego alergen oddziałujący na „niechronioną” skórę wywołuje stan zapalny. Można odziedziczyć wadliwy gen filagryny, skłonność do AZS może być dziedziczna.
3. Czynniki środowiskowe
Latem objawy AZS ulegają nasileniu, również gwałtowne zmiany warunków atmosferycznych (podróż do innego klimatu) mogą doprowadzić do zaostrzenia.
Istnieje również hipoteza „nadmiernej higieny”, która może sprzyjać rozwojowi AZS, gdzie wychowywanie dziecka w zbyt sterylnych warunkach sprzyja późniejszej nadwrażliwości skóry, która nagle nie radzi sobie z dużą ilością bodźców i patogenów (żłobek, przedszkole, miejsca publiczne).
Czynniki psychologiczne, stresujące sytuacje, momenty traumatyczne również nasilają objawy AZS.
Istotne jest poznanie alergenów pokarmowych, które również mogą wpływać na zaostrzenia AZS. Chorzy na AZS powinni unikać produktów zawierających barwniki i konserwanty, uważać na mleko, jajka, soję i orzechy. Z wiekiem, alergia pokarmowa może minąć.
Atopowe zapalenie skóry OBJAWY
Pierwsze objawy AZS pojawiają się już w dzieciństwie, często w okresie niemowlęcym. Są to zmiany skórne rumieniowe i grudkowe, czasami mają również charakter wysiękowy. W AZS skóra jest sucha, zaczerwieniona i pękająca, a co najbardziej uciążliwe – swędzi. Świąd często występuje w nocy, pacjent czy małe dziecko, nie kontroluje drapania i sam doprowadza do powstania ran, które potem mogą ulegać nadkażeniu wikłając dodatkowo zmieniony stan skóry.
Atopowe zapalenie skóry u najmłodszych pacjentów, u niemowląt, pojawia się najpierw na twarzy. Następnie manifestuje się w tzw. dołach zgięciowych – w okolicach łokci i kolan, inne wrażliwsze miejsca to tułów i dłonie (u starszych dzieci i dorosłych). Zmiany występują zazwyczaj symetrycznie po obu stronach ciała.
Jak przebiega AZS?
W przebiegu atopowego zapalenia skóry możemy wyróżnić okresy zaostrzeń i remisji (wygaszania objawów). Obraz skóry również zmienia się, gdy pacjent zmaga się z atopią przez dłuższy czas.
Faza ostra
Faza ostra AZS charakteryzuje się ogniskami rumieniowymi, na podłożu których pojawiają się grudki, pęcherzyki. Dominującym objawem jest wszechogarniający świąd, często uniemożliwiający normalne funkcjonowanie.
Faza przewlekła
Przewlekla postać atopowego zapalenia skóry prowadzi do jej zgrubienia tzw lichenizacji (zliszajowacenia), czyli stanu, w którym skorym powierzchnia skóry jest twarda, szorstka i widoczna jakby w powiększeniu, spękana. Drugim zjawiskiem, które można zaobserwować jest biały dermografizm – na przesuszonej skórze można „rysować” paznokciem, czy w wyniku zadrapań, powstają na niej białe ślady.
Jak leczyć AZS?
Atopowego zapalania skóry nie da się wyleczyć, można jednak łagodzić jego przebieg i objawy poprzez stosowanie odpowiednich kosmetyków do skóry atopowej.
Właściwa pielęgnacja skóry, odbudowanie jej ochronnych właściwości, natłuszczanie i nawilżanie, zapobieganie pękaniu i świądowi – to najistotniejszy element walki z AZS. Na rynku dostępne są preparaty zwane EMOLIENTAMI, produkowane na bazie tłuszczów, których rolą jest odbudowa płaszcza lipidowego skóry w celu zapewnienia skutecznej bariery naskórkowej. Emolienty mają zdolność zatrzymywania wody w głębszych warstwach skóry i zapobiegają nadmiernemu jej przesuszaniu. Warto sprawdzić maści na AZS dostępne w naszej ofercie.
Jakie kosmetyki stosować do pielęgnacji AZS?
Dostepne i rekomendowane emolienty to serie: Emolium, Linomag, Pharmaceris EMOTOPIC, Mediderm, Eloderm, Allergoff, Ziaja AZS, Bepanthen sensiderm, Linoeparol i inne.
Jak właściwie pielęgnować skórę z atopią? Warto do kąpieli dodawać natłuszczającą emulsję, płyn lub olejek. Kąpiel osoby z atopią skórną powinna trwać między 10-15 minut, woda powinna być letnia, gdyż gorąca woda dodatkowo wysusza skórę. Nie należy korzystać z perfumowanych mydeł, soli kąpielowych i aromatyzowanych olejków kosmetycznych.
Po kąpieli należy osuszać ciało przykładając ręcznik, nie należy pocierać skóry. Następnym krokiem powinno być natłuszczenie ciała balsamem lub emulsją do ciała, które zawierają lanolinę, parafinę, olej lniany, oliwę z oliwek, olej konopny lub inne naturalne oleje. Do bardziej zmienionych chorobowo powierzchni możemy użyć kremu, również do twarzy. Niektórzy stosują tzw. wet wrapping, tzn. bandażowanie ciała po kąpieli, po uprzednim szybkim nasmarowaniu skóry emolientami (preparatami natłuszczającymi) w kilka minut po wyjściu z wanny.
Odzież warto prać w delikatnych proszkach, dedykowanych dla skóry alergicznej. Ubrania osoby z AZS powinny być bawełniane i oddychające, raczej luźniejsze niż przylegające.
Leczenie AZS
Chorzy na AZS powinni unikać czynników uczulających w pokarmach, czy otoczeniu. Niektórzy pacjenci korzystają również z zabiegów odczulania. Łatwiej jest zapobiegać niż leczyć. Jednak, gdy dojdzie do zaostrzeń niezbędne staje się czasowe zastosowanie glikokortykosterydów w maści czy kremie, leków przeciwuczuleniowych wydawanych z przepisu lekarza. Wspomagająco stosuje się nowoczesne leki przeciwzapalne takrolimus i pimekrolimus. Innym, bezpiecznym rodzajem leczenia AZS jest terapia światłem tj. fototerapia - naświetlanie promieniami UVA i UVB i fotochemioterapii (PUVA). Terapia u dzieci z AZS skupia się głównie na odbudowywaniu płaszcza lipidowego i bariery naskórkowej bez uciekania się do leczenia ogólnego i silniejszych farmaceutyków.
Warto wspomagać odbudowę atopowej skóry od wewnątrz. W tym celu lekarz, farmaceuta może polecić preparaty zawierające witaminę E, olej lniany, olej z wiesiołka, preparaty zawierające niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Suplementy diety, czy spożywanie zimnotłoczonych olejów jako dodatek do posiłków, obecność tłustych ryb morskich w naszej diecie dostarczą naszej skórze cennego budulca.
Atopowego zapalenia skóry nie możemy wyleczyć, ale możemy się nauczyć z nim komfortowo żyć. Właściwa pielęgnacja skóry, szybka i skuteczna reakcja w fazie zaostrzenia, odpowiednio ustawione leczenie pozwoli nam cieszyć się pełnią życia pomimo atopii.
Kuna P. Postępowanie lecznicze w atopowym zapaleniu skóry. Terapia 2003; 135: 22-27.
Nowicki R i wsp. Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Alergologia Polska - Polish Journal of Allergology 2016; 3: 18-28.
Milan M, Mijas J. Atopowe zapalenie skóry – patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka. Nowa Pediatr 2017; 21: 114-122.