Bóle pleców u dzieci występują znacznie rzadziej niż u dorosłych, są zawsze niepokojącym objawem i nie należy ich lekceważyć. Ich przyczyny mogą być błahe np. zbyt ciężki tornister lub nieprawidłowa postawa podczas siedzenia przy biurku (zwłaszcza podczas korzystania z komputera), jednak każdorazowo warto skonsultować się z lekarzem. Zwykle istnieje konkretna przyczyna tych dolegliwości, a odpowiednio szybka reakcja rodzica i lekarza, może przynieść dziecku wymierne korzyści zdrowotne.
Jakie są przyczyny bólu pleców u dzieci?
Za ból pleców u dzieci i młodzieży może odpowiadać wiele czynników – zbyt mała aktywność fizyczna, ale również przeciążenia po wysiłku fizycznym; siedzący tryb życia, szybki skok wzrostowy, nadwaga, stres lub zbyt mała ilość snu. Za bóle pleców odpowiadają również wady postawy i choroby kręgosłupa.
Ból przeciążeniowy kręgosłupa jest wywołany nadwyrężeniem i przeciążeniem mięśni spowodowanym forsującą aktywnością fizyczną, którą może być również noszenie ciężkiego plecaka. Do przeciążenia dochodzi, gdy obciążenie przekracza możliwości adaptacyjne i kompensacyjne organizmu – dopuszczalna waga plecaka nie powinna przekraczać 10-15% wagi ciała dziecka, ważne też, aby plecak/tornister był dopasowany i prawidłowo noszony. Ból przeciążeniowy najczęściej dotyczy lędźwiowego odcinka kręgosłupa i mija po odpoczynku. Ból przeciążeniowy może również wystąpić przy gdy dziecko nadużywa siedzącego trybu życia podczas np. oglądania telewizji lub grania na komputerze.
Ból pleców po urazie – warto zawsze przepytać dziecko, czy plecy nie bolą na skutek urazu, mali odkrywcy mogą spaść z drzewa, drabinek, roweru i potłuc się. Również ból może promieniować do pleców, a mieć swoją przyczynę gdzie indziej.
Wady postawy, wrodzone lub nabyte mogą również być przyczyną bólów kręgosłupa.
Wady postawy to nieutrwalone zaburzenia krzywizn kręgosłupa: pogłębienie kifozy piersiowej (plecy okrągłe), pogłębienie lordozy lędźwiowej (plecy wklęsłe), lub połączenie obu przypadków tzw. plecy okrągło-wklęsłe. Pogłębienie którejkolwiek z krzywizn kręgosłupa powoduje nieprawidłową postawę i może skutkować bólem pleców dziecka.
Wrodzone wady postawy
- skolioza,
- hiperkifoza,
- hiperlordoza
Ból pleców u dziecka a skolioza
Skolioza to boczne skrzywienie kręgosłupa, gdzie przybiera on kształt litery S. Skolioza kręgosłupa pogłębia się wraz ze wzrostem dziecka i jest łatwiej zauważana, gdy przekroczy 30 stopni – można ją rozpoznać po nierównym ustawieniu barków, asymetrycznych trójkątach taliowych, pozornym skróceniu kończyny, gdy w obręb skrzywienia wciągnięta jest miednica uniesiona jednostronnie; garb żebrowy. W okresie dziecięcym skoliozy pojawiają się między 3. a 10. rokiem życia, rokowanie jest gorsze niż w przypadku skoliozy młodzieńczej ze względu na długi okres rozwoju. Skolioza młodzieńcza (między 10. a 14. rokiem życia) zdarza się częściej i jest postacią łagodniejszą, rokującą lepiej. Skoliozy są jednym z najtrudniejszych problemów ortopedii, ich leczenie jest długotrwałe, uciążliwe i nie zawsze przynosi zadowalające efekty.
Inne, rzadsze przyczyny bólu pleców u dzieci:
- kręgoszczelina (nieprawidłowe połączenie trzonu z łukiem kręgu) występuje najczęściej między 5 a 10 rokiem życia, ból ma charakter przewlekły i nasila się przy prostowaniu grzbietu;
- kręgozmyk (gdy krąg położony wyżej ześlizguje się do przodu z kręgu położonego niżej) rozwija się powoli, ból jest najczęściej odczuwalny w okresie dojrzewania
- zmiany dyskopatyczne, częściej dolegliwość dotyczy młodzieży niż dzieci
- zapalenie krążka międzykręgowego, ból w okolicy danego krążka, odczuwalny skurcz mięśni przykręgosłupowych i tkliwość dotykowa. Dziecko odmawia stania i chodzenia.
- choroby układu kostno-stawowego (młodzieńcze zapalenie stawów z zajęciem przyczepów ścięgien, młodzieńcze zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa) dolegliwością towarzyszącą są bóle kolan i innych stawów.
- guz w okolicy kręgosłupa (kostniak kostnawy, torbiel, naczynia, guz kanału kręgowego, oponiak), w 80% są to nowotwory łagodne.
- ból pleców na skutek działania leków (np. w terapiach glikokortykosteroidami może dochodzić do osteopenii, czyli zmniejszenia gęstości kości, co może wywołać bóle pleców i kończyn oraz obniżenie siły mięśniowej)
- promieniowanie bólu z narządów w jamie brzusznej np. z nerek, czy z jajników podczas miesiączki
- ból pleców na skutek infekcji (przeziębienie, grypa, zapalenie płuc, covid)
Objawy bólu pleców u dzieci
Ból kręgosłupa może mieć różne nasilenie, lokalizować się w różnych obszarach pleców, może nasilać się lub ustępować pod wpływem ruchu, także mogą mu towarzyszyć inne objawy.
Ból pleców może mieć charakter
1) ostry i napadowy (mogą mu towarzyszyć gorączka, osłabienie, nudności, bóle głowy, zaburzenia równowagi) 2) przewlekły (trwa dłużej niż 2 tygodnie)
W obu przypadkach należy zasięgnąć porady lekarskiej, każdy przypadek należy rozważać indywidualnie, a rodzaj leczenia zależy od przyczyny, natężenia dolegliwości i wieku dziecka.
Ból pleców u dziecka - jak sobie radzić?
Należy się przyjrzeć codziennemu funkcjonowaniu dziecka – czy ilość uprawianego sportu, spacerów, aktywności fizycznej jest wystarczająca? W jakiej pozycji nasze dziecko odpoczywa, jak siedzi przy odrabianiu lekcji, jak nosi plecak? Ważna jest odpowiednia, zdrowa dieta i utrzymanie prawidłowej masy ciała, by nie obciążać pleców i stawów, a rozwój dziecka przebiegał harmonijnie. Dziecko z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa powinno spać na twardym materacu z małą poduszeczką, a czas snu powinien wynosić 8-9h, aby zmęczone dziennym wysiłkiem mięśnie mogły się rozluźnić i zregenerować. Doraźnie, w razie silniejszego bólu, można zastosować ibuprofen działający przeciwzapalnie. Ziołowe maści wygrzewające, czy ciepłe okłady mogą również przynieść ulgę w bólu. Zestaw odpowiednio dobranych przez fizjoterapeutę ćwiczeń, masaże czy terapia manualna mogą również znacząco poprawić komfort życia dziecka.
Kiedy należy bezzwłocznie udać się do lekarza?
Bóle pleców utrzymujące się dłużej niż 4 tygodnie powinny być skonsultowane z lekarzem. Również, w sytuacji gdy pojawiają się nocne bóle kręgosłupa, niewyjaśniony nagły spadek masy ciała, deficyty neurologiczne, poranna sztywność trwająca dłużej niż 30minut - należy pilnie skonsultować się w lekarzem rodzinnym. Im młodsze dziecko, tym rzadziej występują bóle pleców, a zatem w przypadku małego dziecka z bólem pleców zawsze należy zgłosić się do lekarza.
Warto przekonywać dzieci o ogromnej roli ruchu i aktywności fizycznej. Zamiast windy – schody, zamiast autobusu – spacer. Niestety rozwój cywilizacji przyniósł wiele udogodnień, które nie zawsze są dobre, zdrowe dla młodego, rosnącego ciała. Edukacja dzieci, wspólne uprawianie sportu, pozwolą im zachować zdrowie na dłużej.
