Chrom (Chromium, symbol Cr) z języka greckiego „chroma” oznacza kolor – chrom bowiem w związkach chemicznych występuje na różnych stopniach utlenienia, co odpowiada różnym ich odcieniom – np. swój piękny kolor szlachetne rubiny zawdzięczają chromowi na III stopniu utlenienia. Warto również wspomnieć, że chrom na VI stopniu utlenienia jest szkodliwy i wykazuje działanie rakotwórcze – skóry garbowane chromowo, środki wybielające farby i lakiery zawierające chrom VI, mogą szkodzić naszemu zdrowiu. W przemyśle stosuje się chrom do tworzenia powłok antykorozyjnych oraz do produkcji barwników i pigmentów. Chrom jest najczęstszą przyczyną zawodowego wyprysku kontaktowego (reakcji uczuleniowej na skutek styczności z jego związkami).
Chrom – właściwości biologiczne
Dla człowieka chrom to cenny, niezbędny mikroelement – bez którego wiele istotnych procesów chemicznych byłoby niemożliwych. Jego śladowe ilości umożliwiają przemiany glukozy, białek i kwasów tłuszczowych, jest obecny w centrach aktywnych wielu enzymów. Jako składnik GTF (glucose tolerance factor – czynnika tolerancji glukozy) bierze udział w metabolizmie glukozy, jest wytwarzany w wątrobie i uwalniany do krwi w momencie podniesienia jej poziomu w krwiobiegu – tym samym wraz z insuliną dostarcza glukozę do komórek, ułatwia jej przyswajanie, skutecznie regulując jej poziom we krwi. Zachowanie prawidłowych ilości chromu w organizmie wpływa na kontrolę poziomu cholesterolu, podnosząc stężenie „dobrego cholesterolu” HDL, obniżając jednocześnie poziom LDL „złego cholesterolu”, co chroni organizm przed rozwojem miażdżycy. Chrom bierze udział w syntezie witamin i hormonów, ma również działanie antyoksydacyjne (przeciwutelniające) chroniąc komórki organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.
U pacjentów z zaburzeniami neurodegeneracyjnymi jak choroba Alzheimera czy Parkinsona, problemami z pamięcią czy koncentracją, suplementacja chromem może łagodzić dolegliwości, ze względu na poprawę funkcji insuliny i metabolizmu glukozy, co następnie zmniejsza zaburzenia poznawcze i otępienie. Odpowiednie stężenie chromu we krwi koreluje z prawidłowym stężeniem serotoniny, czyli tzw. hormonu szczęścia, a jednocześnie chrom może hamować wydzielanie kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu. Podejmowano próby stosowania terapii preparatami chromu, uzyskując obiecujące wyniki w łagodzeniu objawów dobowych i sezonowych wahań nastroju, napięcia przedmiesiączkowego PMS oraz depresji atypowej.
Preparaty chromu stosuje się również w walce z nadwagą i otyłością. Z uwagi na jego korzystne działanie na poziom insuliny i glukozy we krwi, poprawę lipidogramu, zmniejszanie apetytu, istnieje potencjał terapeutyczny, który można wykorzystać w procesie odchudzania. Połączenie suplementacji chromem z aktywnością fizyczną, zoptymalizowaną dietą może przynieść wymierne efekty. Zalecana i bezpieczna dawka chromu w diecie wynosi 50–200 μg na dzień (RDA).
NIEDOBÓR CHROMU – skutki
Przy zbyt małej podaży chromu w diecie możemy odczuwać bóle głowy, rozdrażnienie czy zniechęcenie oraz nieuzasadnione zmęczenie, obniżenie nastroju. Z uwagi na wpływ chromu na gospodarkę glukozy, przy jego niedoborach możemy odczuwać apetyt na słodycze. Wypadanie włosów i łamliwość paznokci mogą również wstąpić przy niedostatecznej podaży chromu w diecie.
Długofalowo niedobór chromu może mieć wpływ na rozwój cukrzycy u dorosłych oraz miażdżycy i chorób układu krążenia. Gdy występuje u pacjenta: nietolerancja glukozy, hiperinsulinemia, glukoza w moczu, insulinooporność, zaburzenia lipidowe, zaburzenia wzrostu, czy neuropatie (odczuwane jako mrowienia palców dłoni i stóp) – warto wówczas oznaczyć stężenie chromu w organizmie, gdyż niedobór tego istotnego pierwiastka może zaburzać wiele procesów w organizmie, dając takie objawy.
Źródła chromu – w czym jest chrom?
Chrom z pożywienia wchłania się najlepiej, warto spożywać żywność jak najmniej przetworzoną, dobrej jakości. Naturalne źródła chromu to drożdże, pieczywo pełnoziarniste, gruboziarniste kasze i płatki, żółtka jaj, sery żółte i pleśniowe, mięso i podroby, ryby oraz owoce morza, kakao, piwo, brokuły, zielony groszek, kiełki pszenicy, orzechy brazylijskie, z owoców – jabłka, banany i pomarańcze. Wchłanianie chromu z przewodu pokarmowego wynosi ok. 0,4–2,5 %.
W przypadku niedoborów chromu, cukrzycy, przy nadwadze lub otyłości, zaburzeniach lipidów, wspomagająco przy schorzeniach neurodegeneracyjnych, zespole policystycznych jajników, lub sportowcom, można polecić suplementację preparatami chromu, warto jednak skonsultować to z lekarzem lub farmaceutą, aby zachować bezpieczeństwo terapii. Lepszą przyswajalność mają preparaty z organicznym związkiem tego pierwiastka, zawierające pikolinian chromu lub suplementy bogate w drożdże.
Nadmiar chromu - czy może być szkodliwy?
Przy dobrze zbilansowanej diecie niebezpieczeństwo przedawkowania chromu nie istnieje. Dopiero doustne przyjmowanie tabletek z chromem, nieprawidłowa suplementacja, niesie ryzyko działania toksycznego. Może wówczas wystąpić anemia, związana z obniżeniem wchłaniania żelaza, zaburzenia wchłaniania cynku, wahania poziomu insuliny we krwi, wrzody żołądka i/lub dwunastnicy, rośnie również ryzyko chorób nowotworowych ze względu na możliwość uszkadzania struktur DNA przez związki chromu.
Pamiętajmy, że najważniejsza dla funkcjonowania organizmu jest właściwa dieta, którą w zależności od potrzeb – uprawiania sportu, wymagającej pracy fizycznej – należy odpowiednio modyfikować, zarówno ilościowo jak i jakościowo. Szybkie tempo życia, mało czasu na komponowanie zbilansowanych posiłków sprawia, że często sięgamy po suplementy diety „na wszelki wypadek” - pamiętajmy jednak, aby przyjmować preparaty witaminowo-mineralne, w tym preparaty chromu - z rozwagą, aby poprawiać funkcje naszego organizmu, a nie sobie zaszkodzić.
