Probiotyki z łaciny „pro bios”, czyli „dla życia” - to mikroorganizmy: bakterie lub drożdże, które wprowadzone do organizmu we właściwych ilościach wywierają korzystny wpływ na nasze zdrowie.
Ciało ludzkie – skóra, błony śluzowe, a przede wszystkim jelito grube, zawierają ogromne ilości bakterii, które wspierają nasz organizm. Od ich ilości (ostatni odcinek 1-2 m jelita grubego zawiera ok 2 kg bakterii !!!) i rodzaju zależy zdrowie, kondycja, samopoczucie człowieka. Warto zatem dbać o równowagę naszej mikroflory bakteryjnej i w razie potrzeby wspomagać się naturalną żywnością bogatą w żywe kultury bakterii lub przyjmować okresowo polecane preparaty probiotyczne.
Szczepy bakterii probiotycznych
Rodzaje Lactobacillus i Bifidobacterium to najpopularniejsze szczepy bakterii probiotycznych. Można stosować również drożdże Saccharomyces boulardii, które są dodatkowo odporne na działanie antybiotyków i przy stosowanej terapii można zażywać je jednocześnie z przyjęciem antybiotyku.
Probiotyki
Wiele mówi nam sama nazwa probiotyku, która powinna składać się z 2 członów, gdzie pierwszy człon mówi o rodzaju bakterii, drugi o gatunku, a dopiero trzeci wskazuje na konkretny szczep i wykazywane działanie. Można połączyć dolegliwość z odpowiednim szczepem, przykładowo:
- Zapobieganie biegunce poantybiotykowej:
Saccharomyces boulardii, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus bulgaricus
- Biegunka podróżnych:
Lactobacillus rhamnosus GG, Saccharomyces boulardii
- Ostra biegunka u dzieci i niemowląt:
Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus reuteri, Saccharomyces boulardii
- w Zespole jelita drażliwego:
Latobacillus acidophilus, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium longum, Bifidobacterium infantis, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus paracasei, Lactobacillus bulgaricus, Streptococcus thermophilus, Bifidobacterium infantis, Lactobacillus rhamnosus;
- wspomaganie przy infekcjach intymnych:
Lactobacillus fermentum, Lactobacillus gasseri, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus
- Atopowe zapalenie skóry u dzieci:
Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus casei
PROBIOTYK lek czy suplement diety – jakie są różnice?
Probiotyki zarejestrowane jako leki dostępne bez recepty (OTC) mają zagwarantowaną minimalną zawartość żywych bakterii do końca daty ważności, a wszystkie szczepy są dokładnie oznaczone, mają badania kliniczne – udowodnione działanie, skuteczność i bezpieczeństwo. Suplementy diety nie zawsze spełniają te wszystkie warunki, a droga wprowadzenia suplementu diety na rynek farmaceutyczny jest łatwiejsza niż leku, dlatego większość producentów nowszych probiotyków rejestruje je jako suplement, zapewniając im jednak solidne badania.
Działanie probiotyków
By szczep probiotyczny mógł wykazać określony wpływ na zdrowie musi on dotrzeć do miejsca docelowego, jakim jest najczęściej dolny odcinek przewodu pokarmowego, musi być odporny na obniżone pH oraz działanie kwasów żółciowych oraz mieć zdolność przylegania do śluzówki. Mechanizm działania probiotyków nie jest do końca poznany, jak również różni się dla poszczególnych rodzajów.
Główne kierunki działania wspólne dla probiotyków to:
- ochrona przed kolonizacją patogenami, stabilizacja bariery jelitowej
- konkurencja z mikroorganizmami chorobotwórczymi
- wspomaganie pasażu jelitowego
- zwiększona wymiana enterecytów (komórek wyścielających jelito)
- produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych
- wytwarzanie witamin,
- metabolizm soli kwasów żółciowych,
- neutralizacja karcinogenów (czynników rakotwórczych)
- aktywność enzymatycznej
Dodatkowo niektóre szczepy mogą wykazywać działanie endokrynne (wytwarzać hormony), działanie neurogenne, wytwarzać specyficzne substancje bioaktywne (hamujące wzrost i namnażanie patogenów, np. kwas mlekowy, bakteriocyny czy nadtlenek wodoru) oraz modulować odpowiedź immunologiczną organizmu poprzez zwiększanie aktywności makrofagów, wzrost liczby leukocytów, limfocytów, komórek NK, wzrost wydzielania immunoglobulin IgA i hydrolaz, wzrost poziomu interferonu.
Naturalne źródła probiotyków
Produkty probiotyczne zawierające przebadane, żywe kultury bakterii zaliczane są do tzw. żywności funkcjonalnej, która posiada właściwości prozdrowotne. Właściwe odżywianie wpływa na stan naszego zdrowia – mówi się, że „odporność zaczyna się w jelitach” - to tutaj dostarczamy pokarmy i dochodzi do bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym. Jelita i naturalna flora bakteryjna wspomagają nasz organizm w walce ze szkodliwymi zarazkami i wzmacniają nasz układ immunologiczny.
Warto do codziennej diety włączyć produkty mleczne fermentowane – jogurt naturalny, kefir, kwaśne mleko, maślanka. Jak również bogactwem probiotyków szczycą się kiszonki – kapusta kiszona, sok z kapusty kiszonej, ogórki kiszone, kiszony sok z buraka, czy kwas chlebowy.
Bakterie probiotyczne w fermentowanej żywności zmniejszają ryzyko infekcji (zarówno bakteryjnych jak i wirusowych), stymulują działanie całego układu odpornościowego, jak również zmniejszają częstotliwość występowania reakcji alergicznych.
Probiotyki – wskazania
Istnieje szereg czynników wpływających negatywnie na stan mikroflory naszego przewodu pokarmowego – konieczność okazjonalnego stosowania antybiotyków czy przewlekle antykoncepcji, ale również codzienny stres i napięcia, palenie papierosów, spożywanie alkoholu, złe nawyki żywieniowe. Zaburzenia ilościowe, czy jakościowe naszej flory przekładają się na obniżenie odporności i zwiększonej podatności na infekcje. W okresie jesienno-zimowym pamiętajmy o sięganiu po dobrej jakości probiotyki, które wspomogą nasz organizm, zabezpieczą „wrota infekcji” jakimi jest nasz przewód pokarmowy. W lecie, na wyjazdach wakacyjnych, gdzie w wodzie i żywności mamy do czynienia z „obcą” dla naszego organizmu florą, również warto przyjmować probiotyki, aby ustrzec się przed biegunką podróżnych. W przypadku wzdęć, kolek u niemowląt, biegunek, czy infekcji – również poleca się włączenie kuracji probiotykiem. W zakażeniach dróg moczowych, infekcji intymnych, również u kobiet ciąży – warto zadbać o odnowę flory układu dróg moczowo-płciowych stosując miejscowo kapsułki dopochwowe z probiotykiem lub preparaty doustne zawierające określone szczepy np. Iladian, Trivagin.
W badaniach klinicznych wykazano również korzystny wpływ stosowania probiotyków przy skłonności do atopii i występowania reakcji alergicznych (np. Latopic).
Dawkowanie probiotyków
Probiotyki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza, farmaceuty lub według ulotki producenta. Warto zwrócić uwagę na liczbę szczepów bakterii w 1 tabletce/kapsułce/saszetce. Producenci stosują zapis CFU, co oznacza „jednostka tworząca kolonię”. Dobry probiotyk, który ma szansę wykazać korzystne działanie w organizmie zawiera pomiędzy 5-10 x 109 CFU bakterii, natomiast w przypadku Saccharomyces boulardii jest to ilość 250 - 500 mg.
Probiotyki mogą być przyjmowane zarówno na czczo, jak i po posiłku czy w jego trakcie. Większe znaczenie ma regularność sięgania po preparat z probiotykiem, aby kuracja nie była przerywana i trwała np. kilka tygodni.
W przypadku stosowania osłonowego probiotyków zawierających szczepy bakteryjne przy kuracji antybiotykiem, warto zachować odstęp przynajmniej 1 godziny pomiędzy zażyciem antybiotyku, a „osłony”. Odstępu nie trzeba zachowywać, jeżeli osłonowo stosuje się preparat Saccharomyces boulardii zawierający specjalny gatunek drożdży.
Probiotyki dla DZIECI i NIEMOWLĄT
Aby probiotyk był skuteczny musi być podany w odpowiedniej postaci i ilości. Dla niemowląt najkorzystniejszą formą podania są krople, które można podawać już od pierwszych dni życia bezpośrednio do jamy ustnej (najlepiej!) lub po rozpuszczeniu w wodzie bądź mleku z butelki czy na łyżeczce (jednak część preparatu może pozostać na ściankach, czy dnie łyżeczki i nie podamy wówczas pełnej dawki). Po otwarciu krople probiotyczne powinny być przechowywane w lodówce, aby bakterie zachowały żywotność. Przed podaniem dawki, należy wymieszać krople w butelce uderzając lekko o dłoń, nie należy mocno wstrząsać, potrzepywać czy mieszać kropli łyżeczką czy innym narzędziem – zbyt gwałtowne mieszanie może spowodować uszkodzenie komórek i obniżenie ilości żywych bakterii w preparacie. Preparaty probiotyczne dla dzieci powinny zawierać od 1 do 10 miliardów żywych bakterii w jednej dawce, najlepiej z gatunku Lactobacillus rhamnosus. Dla starszych dzieci można wybrać probiotyk w saszetce lub misiotabletce.
Skuteczne probiotyki dla dzieci i niemowląt to m.in. Asecurin, Acidolac, Coloflor
Prebiotyk + probiotyk = synbiotyk
Prebiotyk to pożywka dla bakterii probiotycznych w formie fruktooligosacharydu (np. inulina) lub innej formy błonnika (np. fibregum – błonnik pozyskiwany z akacji). Te substancje nie są trawione przez ludzki układ pokarmowy, są jednak rozkładane przez bakterie, dla których stanowią pokarm – dodatek prebiotyku do probiotyku zwiększa żywotność preparatu. Takie połączenie nazywamy synbiotykiem.
Bardzo istotny dla naszego organizmu jest zdrowy tryb życia - pamiętajmy o zdrowym odżywianiu, zwracajmy uwagę na jakość produktów, które przyjmujemy. Żywność funkcjonalna, dostarczanie probiotyków ma istotny wpływ na stan równowagi naszych jelit, ochronę „wrót infekcji” i wspieranie naszej odporności.
Bibliografia:
- Znaczenie probiotyków w diecie człowieka- Kwit M.- Journal of NutriLife- 2015.
- Właściwości immunomodulacyjne i terapeutyczne drobnoustrojów probiotycznych. Kuśmierska A., Fol M.- Probl. Hig. Epidemiol, 2014.