Czym są hemoroidy i dlaczego powstają ?
Hemoroidy, inaczej zwane żylakami odbytu, to powiększone guzki krwawnicze (sploty żylne i tętniczo-żylne) w okolicach odbytu i końcowej części odbytnicy. Prawidłowo funkcjonujące sploty żylne mają swoją rolę przy kontrolowaniu oddawaniu stolca i gazów – gdy następuje odruch parcia, dochodzi do odprowadzania krwi, co umożliwia wypróżnienie. Gdy jednak guzki krwawnicze są obrzęknięte, nadmiernie wypełnione krwią, której nie odprowadzają do końca, dochodzi do zastoju krwi w żyłach odbytu i wzrostu ciśnienia żylnego - wówczas pojawiają się dokuczliwe objawy, głównie świąd odbytu i krwawienie przy oddawaniu stolca. Mówimy wówczas o chorobie hemoroidalnej.
Nawet 60% Polaków po 50-roku życia, jak również osoby młodsze, doświadcza tego problemu. Istnieje kilka czynników sprzyjających rozwojowi hemoroidów, warto być ich świadomym, gdyż łatwiej jest zapobiegać, niż leczyć rozwinięte schorzenie.
Czynniki rozwoju choroby hemoroidalnej:
- silne parcie podczas wypróżnień
- nieregularne wypróżnienia: zaparcia lub biegunki
- siedzący tryb życia (ale również długotrwała praca stojąca)
- zbyt mała aktywność fizyczna, otyłość
- nieprawidłowa dieta, uboga w błonnik pokarmowy, zbyt niskie spożywanie wody
- nadużywanie środków przeczyszczających, nadużywanie alkoholu
- podeszły wiek
- ciąża, wielokrotne porody siłami natury
- nieprawidłowe dźwiganie
- stosunki analne
- powikłane operacje okolic odbytu i krocza
Chorobie hemoroidalnej sprzyjają czynniki genetyczne, a także mogą wystąpić jako następstwo innych chorób: marskości wątroby, guzów miednicy małej, wrodzonego braku zastawek w żyłach trzewnych.
Rodzaje hemroidów
Ze względu na umiejscowienie, hemoroidy dzielimy na:
Hemoroidy wewnętrzne
Są praktycznie niewyczuwalne, umiejscowione pod nieunerwioną błoną śluzową odbytu i dlatego bezbolesne. Jasnoczerwone krwawienie podczas oddawania stolca lub sączenie wydzieliny śluzowej świadczy o ich obecności.
Hemoroidy zewnętrzne
Są wyczuwalne przez pacjenta na zewnątrz odbytu, stąd łatwiejsze do rozpoznania, a powstają na skutek poszerzenia splotów żylnych wokół odbytu (tzw sploty przyodbytowe). One dają najwięcej dolegliwości – swędzenie, krwawienie, pieczenie, a nawet wywołują ból, gdy utworzy się zakrzep.
Warto poznać klasyfikację hemoroidów w zależności od stopnia nasilenia zmian:
stopień I: hemoroidy mogą krwawić, ale pozostają w wewnętrznej części odbytu
stopień II: podczas wypróżnienia hemoroidy mogą wydostawać się na zewnątrz odbytu, ale po defekacji powracają do niego samoistnie
stopień III: hemoroidy są widoczne na zewnątrz odbytu, ale mogą być odprowadzone ręcznie do wnętrza odbytu
stopień IV: hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i nie mogą zostać odprowadzone do wewnątrz.
Hemoroidy - objawy
Najczęściej pierwszym objawem, często bagatelizowanym przez pacjentów jest świąd i pieczenie odbytu. Towarzyszy temu podrażnienie śluzówki w okolicach odbytu, często na skutek drapania. Podczas defekacji pacjent może mieć wrażenie niepełnego wypróżnienia. Jednak dopiero po wystąpieniu krwawienia z odbytu chorzy decydują się na wizytę u lekarza. Gdy krew na papierze toaletowym, czy w skrajnych przypadkach – kapiąca do toalety nie zmotywuje pacjenta do konsultacji, kolejnym objawem już zaawansowanych zmian jest wypadanie hemoroidu na zewnątrz odbytu, czy ból towarzyszący zakrzepicy i/lub stanowi zapalnemu.
Diagnostyka hemoroidów
Często do rozpoznania choroby hemoroidalnej wystarczy wywiad z pacjentem, ocena wzrokowa i badanie per rectum – lekarz wyklucza inne przyczyny dolegliwości np. polipy odbytu czy powiększenie/przerost prostaty. Kolejnym etapem diagnostyki może być dokładniejsze badanie endoskopowe (anoskopia, rektoskopia, sigmoidoskopia lub kolonoskopia), którego wynik ocenia specjalista – proktolog.
Hemoroidy - zapobieganie
Istnieje wiele profilaktycznych działań, które można przedsięwziąć aby uchronić się przed chorobą hemoroidalną, zatrzymać nasilanie zmian lub nawet je cofnąć. Warto przestrzegać następujących wskazówek:
- zdrowa dieta, bogata w błonnik (warzywa, pieczywo pełnoziarniste, owoce, nasiona), dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu – spożywanie przynajmniej 1,5-2l płynów dziennie
- codzienna dawka ruchu, ćwiczenia, zapewniają prawidłowy pasaż jelitowy i wspomagają regularne wypróżnienia
- przeciwdziałanie zaparciom, aby nie obciążać okolic odbytu – należy unikać silnego parcia na twardy stolec. W przypadku braku wypróżnień przez okres 2-3 dni, warto skorzystać z preparatów na bazie makrogolu np. Dulcosoft, Xenna Balance czy Dicopeg, które uwadniają masy kałowe i je zmiękczają doprowadzając do konsystencji musu, który łatwo wydalić.
- świadoma zmiana pozycji w pracy - dbanie o to, by nie przebywać długo w pozycji stojącej czy siedzącej.
- ograniczanie ostrych przypraw, alkoholu, kawy, herbaty, czekolady – które mogą podrażniać przewód pokarmowy i działać odwadniająco czy zapierająco
- unikanie dźwigania, podnoszenia ciężarów, aby nie przeciążać dolnych partii mięśni brzucha
- stosowanie wilgotnego papieru toaletowego lub bardzo miękkiego, na rynku dostępne są również specjalne chusteczki Procto-glyvenol chusteczki nawilżane 30szt
- codzienna higiena intymna i używanie kosmetyków dedykowanych do pielęgnacji odbytu
- używanie przewiewnej i oddychającej bielizny i odzieży
- nie wstrzymuj defekacji – nie należy odsuwać wypróżnienia w czasie, trzeba korzystać z toalety, gdy tylko wystąpi taka potrzeba
- unikanie seksu analnego
Leczenie hemoroidów
Zanim pacjent sięgnie po dostępne środki farmaceutyczne, warto spróbować działań profilaktycznych – zmienić dietę, dbać o prawidłowe nawodnienie, poprawić fizjologię wypróżnień, zmienić nawyki w pracy, zacząć uprawiać sport, schudnąć. To „domowe sposoby na hemoroidy”, które są w zasięgu każdego. Jeżeli nie przepadamy za ciemnym pieczywem, a nasza dieta jest uboga w warzywa i błonnik, można dodatkowo stosować suplementy np. Colon C, Colonormax czy Błonnik z ananasem, które pomogą w regulacji wypróżnień.
Istotne jest również, aby podmywać się chłodną wodą po wypróżnieniu, co łagodzi świąd i zamyka uszkodzone naczynia krwionośne, dodatkowo spłukuje liczne bakterie. Jeżeli nie mamy możliwości podmycia się warto użyć wilgotego papieru toaletowego lub specjalnych nawilżanych chusteczek. Niektórzy stosują również tampon z waty nasączony olejem, który umieszcza się między pośladkami, aby zapobiegać ocieraniu się guzków o siebie. Poleca się również 10-15 minutowe nasiadówki z kory dębu, które działają ściągająco, łagodzą objawy i wspomagają leczenie.
Leczenie farmakologiczne hemoroidów
Możemy leczyć hemoroidy, łagodzić nieprzyjemne objawy za pomocą środków z aptecznej półki.
Warto sięgać po preparaty doustne, wzmacniające ściany naczyń i zmniejszające ich przepuszczalności, zapobiegające ich pękaniu. Polecane są preparaty diosminy w dawce 500-1000mg, preparaty z ruszczykiem, hesperydyną, rutyną i witaminą C np. Dihcyclo, Maxi3vena, Procto-glyvenol complex, Cyclovena, Cyclovenox i inne. Preparaty roślinne powinny być stosowane przez dłuższy czas np. 4-8 tygodni.
Drugą opcją działania farmaceutykami jest zastosowanie zewnętrzne, doodbytnicze. Mamy do dyspozycji maści, kremy i czopki o działaniu łagodzącym świąd, gojącym, znieczulającym, przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym. Składy preparatów są bardzo różne, istotne jest aby stosować je regularnie, zgodnie z zaleceniami producenta, zazwyczaj 1-2x dziennie.
Warto zauważyć, że skuteczniejsze, dłuższe działanie wywierają czopki – jeżeli tylko mamy możliwość ich zastosowania, zalecam po nie sięgać. Czopek umiejscawiamy w odbycie, gdzie działa w miejscu wystąpienia dolegliwości – maść lub krem może nie zostać zaaplikowany dostatecznie głęboko. Proces uwalniania substancji leczniczych z czopka jest wydłużony, wchłanianie leku i jego działanie następuje przez dłuższy czas.
Stosowanie doraźnych środków miejscowych (czopków, kremów i maści) nie powinno trwać dłużej niż 7-10 dni. Jeżeli terapia nie przynosi efektów, objawy nie są załagodzone, nie ustępują – należy skontaktować się z lekarzem.
W cięższych przypadkach, w przypadku zaawansowanej choroby hemoroidalnej, lekarz może zalecić metody inwazyjne – mniej inwazyjne jak np. laserowa operacja hemoroidów, zamrażanie, gumkowanie żylaków odbytu; czasami jednak może być niezbędny zabieg chirurgiczny.
Hemoroidy w ciąży
Wraz ze wzrostem płodu dochodzi do zwiększonego nacisku na naczynia krwionośne i niestety pojawiają się hemoroidy. Innym powodem żylaków odbytu w ciąży są przewlekłe zaparcia na skutek zmian hormonalnych w organizmie ciężarnej. Hemoroidy w ciąży zazwyczaj ustępują samoistnie, należy dbać o właściwe nawodnienie i bogatoresztkową dietę, o wdrożeniu dodatkowego leczenia decyduje lekarz prowadzący ciążę.
Hemoroidy mogą również wystąpić na skutek parcia podczas porodu naturalnego. Nie wszystkie preparaty można stosować podczas karmienia piersią, dlatego warto stosować zalecenia profilaktyczne i sposoby domowe.
Hemoroidy nie są wstydliwą dolegliwością, są coraz powszechniejsze, warto podejmować kroki w celu poprawy stylu życia, jakości naszej diety. W niektórych przypadkach niezbędne jest wspomaganie farmaceutykami, czasem konsultacja z lekarzem rodzinnym czy proktologiem. W zaawansowanych żylakach odbytu niezbędny może być zabieg. Hemoroidy mogą nawracać, dlatego warto trwać w dobrych nawykach i prowadzić zdrowy tryb życia.
