Układ odporności u dziecka rozwija się latami, a o jego dojrzałości można mówić w 12 roku życia dziecka, wtedy zachorowalność na infekcje spada. W wieku przedszkolnym, szkolnym według pediatrów, przebycie 6-8 infekcji w ciągu jednego roku jest normą. Co możemy zrobić, aby młody organizm był silny i skutecznie bronił się przed patogenami?
Przepis na prawidłowy rozwój dziecka i układu immunologicznego nie jest trudny do zrealizowania, należy zapewnić optymalne warunki i odpowiednie bodźce dla organizmu. Oto propozycje:
1. Ruch na świeżym powietrzu
Pozwólmy dzieciom na zabawy w piaskownicy, beztroskie bieganie po parku czy lesie, umiarkowane szaleństwo na rowerze, hulajnodze czy wrotkach. Każdy wysiłek fizyczny -s pacer po lesie, wycieczka w góry, aktywna wizyta na wsi sprawią, że organizm zostanie dotleniony, a mięśnie i kości młodego człowieka będą się prawidłowo rozwijać, wspierać kondycję i zdrowie serca, utrzymanie prawidłowej masy ciała i spadnie ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych.
Istotne jest, aby dziecko było ubrane stosowanie do pogody (spocony i zbyt ciepły kark świadczy o przegrzaniu), warto odbywać spacery codziennie, bez względu na warunki atmosferyczne – deszcz, śnieg czy niską temperaturę. Pozwólmy się dziecku ubrudzić, bawić ze zwierzętami, biegać boso po trawie, czy brodzić w strumyku. Właśnie takie hartowanie organizmu sprawia, że układ immunologiczny rozwija się prawidłowo i skuteczniej reaguje w odpowiedzi na wirusy i bakterie.
W domu należy utrzymywać odpowiednią temperaturę 20-22 stopnie (w nocy 18) i wilgotność powietrza 40-60%. Należy pamiętać o codziennym wietrzeniu pomieszczeń, a w sezonie grzewczym warto pomyśleć o nawilżaczu powietrza, czy powiesić na grzejnikach pojemniki z wodą lub np. zabłocką mgiełką solankową, która dodatkowo zjonizuje powietrze.
2. Czas na sen i regenerację, redukcja stresu
Prawidłowa ilość snu dla dziecka (uwzględniając drzemki) to 11-14h dla dziecka w wieku 1-2 lata, a 10-13 h dla wieku 3-5 lat, w kolejnych latach to zapotrzebowanie maleje, nie mniej jednak pozwalajmy dzieciom na drzemki w ciągu dnia i długi sen, gdy tego potrzebują. Podczas snu zwalnia metabolizm, znikają hormony stresu, a wytwarzany hormon wzrostu czyli somatotropina, odpowiada za regenerację uszkodzonych tkanek, procesy kościotwórcze, przyrost masy mięśniowej oraz spalanie tkanki tłuszczowej.
Szczęśliwe dziecko to zdrowe dziecko. Różne niepowodzenia, sytuacje stresowe obniżają odporność dzieci. Sen wpływa na obniżenie poziomu hormonów stresu, ale warto bacznie obserwować pociechy i udzielać im wsparcia – rozmową, okazaniem miłości i troski. Rozwijajmy u dzieci pasje, aby mogły odreagować złe emocje, czy sportem, kulinarnie czy artystycznie. Warto też pozwolić dzieciom, aby się ponudziły, gdyż ilość bodźców, którym są poddawane jest ogromna, dlatego czas odpoczynku i nic-nie-robienia jest podwójnie cenny.
3. Optymalna dieta i jakość jedzenia
Bardzo ważne jest nawodnienie organizmu, należy zwracać uwagę, czy dziecko przyjmuje wystarczające ilości płynów. Istotna jest również ich jakość – najlepsza jest woda niegazowana, herbatki owocowe, kompoty, soki, mleko, kakao, kawa zbożowa. Napoje gazowane, energetyki są przeciwwskazane. Posiłki powinny być spożywane regularnie, optymalnie powinno ich być 5 (śniadanie-drugie śniadanie-obiad-podwieczorek-kolacja).
W diecie nie powinno zabraknąć warzyw i owoców, białka i kwasów tłuszczowych. Warto zadbać o prawidłową podaż:
NNKT
Niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3. W diecie: ryby, tran, oleje roślinne, orzechy, produkty sojowe
Żelaza
mięso, żółtka jaj, kakao, orzechy
Witamin
- Witamina A - marchew, szpinak, czerwona papryka, sałata, morele, brzoskwinie, śliwki, wiśnie, mleko i jego przetwory, mięso
- witamina C – większość owoców, pomidory, papryka
- witamina D – jest produkowana w skórze pod wpływem słońca, w diecie: ryby morskie, jajka, mleko i jego przetwory, sery, oleje roślinne
- inne minerały – cynk: mięso, jaja, wątroba, ryby, ostrygi, nasiona dyni i słonecznika, otręby pszenne, kiełki pszenicy, cebula, czosnek
- selen: orzechy, ryby (głównie tuńczyk i łosoś), drób, pszenica, grzyby, jajka
Domowe posiłki, przygotowywane ze świeżych produktów, unikanie fast-foodów i mrożonek również sprzyja wzmacnianiu organizmu dziecka. Możliwość zakupienia żywności od gospodarza, rolnika, wiadomego pochodzenia to również zaleta spożywanych produktów.
Warto wspomnieć o roli probiotyków – to pożyteczne bakterie, których miliony bytują w przewodzenie pokarmowym człowieka i stanowią równocześnie jedną z pierwszych barier przed infekcjami. Niektóre z nich wytwarzają substancje antybakteryjne hamujące rozwój bakterii chorobotwórczych (np. Lactobacillus acidophilus La1, Lactobacillus rhamnosus ), inne blokują ich przyleganie do ścian jelita (Lactobacillus casei rhamnosus ), a np. Enterococcus spp wydziela toksyny hamujące bakterie patogenne Listeria. Dodatkową, ważną rolą probiotyków jest udział w wytwarzaniu witaminy K i B12. Probiotyki możemy dostarczać w diecie w jogurtach, kefirach i kiszonkach. Sprawdzone i rekomendowane leki probiotyczne zawierają miliardy tych korzystnych bakterii, dlatego w okresie infekcji przeziębieniowych, biegunek, czy wyjazdów zagranicznych warto podawać dziecku zakupiony preparat jak najlepszej jakości.
4. Wsparcie z aptecznej półki – co na odporność dziecka?
Poza wspomnianymi probiotykami, w aptece możemy się zaopatrzyć w krople/spraye z witaminą C lub D, dostępne są również kapsułki twist-off zawierające odmierzone porcje leku. Niektórzy producenci preparaty z witaminą D wzbogacają o DHA (D-vitum DHA, serie Bioaron Baby 0+/6+/12+/24+ czy Junior, Omegamed). Niemowlętom możemy podawać proszki z wyciągami ziół stymulujących odporność (bez czarny, pelargonia afrykańska, dzika róża, acerola) takie jak Pelafen Baby czy Sambucol Baby, dla starszaków są w postaci syropów pod nazwami Pelafen, Pelavo, Sambucol, Rutinacea Junior, Cerutin junior - lub tabletek do ssania. Nie zapominajmy o preparatach pochodzenia rybiego – tranie z dorsza i oleju z wątroby rekina. Mimo pewnych różnic w składzie, oba rodzaje preparatów wykazują działanie podnoszące odporność i są cennymi suplementami w okresie infekcyjnym. Dostępne są smakowe płyny lub owocowe kapsułki do żucia. Inną grupą skutecznych preparatów są suplementy diety (syropy i kapsułki) zawierające betaglukan (Immunoglukan, Solbetan), który stymuluje układ odpornościowy utrzymując go w stanie zwiększonej gotowości.
Gdy u dziecka zauważamy pierwsze objawy infekcji, warto podawać przez co najmniej 3 dni, 3x dziennie syrop przeciwwirusowy zawierający pranobeks inozyny (Neosine, Groprinosine, Eloprine). Jest to lek, który wykazuje skuteczność przeciw wirusom powodującym infekcje górnych dróg oddechowych oraz przeciw wirusowi opryszczki. Starsze dzieci mogą przyjmować preparat w postaci tabletek. Pomaga przy pierwszych objawach przeziębienia – katarze, bólu gardła, łagodzi rozwijający się stan zapalny i gorączkę, ze względu na działanie hamujące syntezę wirusowego mRNA, dodatkowo stymuluje wydzielanie niektórych cytokin, przez co pobudza działanie komórek układu odporności (limfocytów T oraz makrofagów), zwiększa też produkcję niektórych przeciwciał. W ten sposób moduluje działanie układu odpornościowego i zwiększa szansę organizmu na zwalczenie infekcji we wczesnym stadium.
5. Szczepienia ochronne
Szczepionki są uważane za jedno z największych osiągnięć ludzkości, które doprowadziły do eradykacji wielu chorób i ich ciężkich powikłań. To preparaty biologiczne zawierające fragmenty wirusów czy bakterii lub inaktywowane patogeny, które mają wywołać w organizmie odpowiedź układu immunologicznego celem przygotowania go na narażenie na żywy i bardziej niebezpieczny dla zdrowia wirus, czy bakterie. Warto przestrzegać kalendarza szczepień, jak również zastanowić się nad szczepionkami zalecanymi, ale nie obowiązkowymi – np. przeciwko Pneumokokom, Meningokokom, wirusowi grypy, rotawirusom. Szczepionki na przestrzeni lat obniżyły w skali globalnej odsetek zachorowalności, niepełnosprawności i śmiertelności w wyniku wielu chorób.
6. Szczepionki nieswoiste
To szczepionki doustne, donosowe lub iniekcyjne, zawierające lizaty bakteryjne, które podnoszą odporność organizmu i zmniejszają zachorowalność na infekcje układu oddechowego, zatok oraz ucha środkowego. Podnoszą liczbę przeciwciał i aktywność bakteriobójczą surowicy - ich rola polega na zapobieganiu stanom chorobowym, redukowaniu częstości występowania infekcji i zmniejszaniu nasilenia objawów. Szczepionki nieswoiste nie leczą stanów ostrych, nie są antybiotykami. Najbardziej znane preparaty to Broncho-vaxom, Ismigen, Luivac, Ribomunyl i Polyvaccinum, stosuje się je z zalecenia lekarza na receptę.
7. Domowe sposoby na odporność
Wśród dzieci raczej nie znajdziemy fanów czosnku i cebuli. Ale dodanie miodu czy soku malinowego do ostudzonej herbatki wywoła działanie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Świeżo ugotowany rosół, czy kiszony ogórek przy drugim daniu również poprawi odporność i doda sił. Podczas infekcji ważny jest odpoczynek i spokój, nie spieszmy się również ze zbijaniem temperatury. Stany podgorączkowe (poniżej 38 stopni) są odpowiedzialne za aktywowanie fizjologicznej odpowiedzi organizmu na wniknięcie patogenów – im wyższa temperatura, tym układ odporności włącza się szybciej.
Każda przebyta infekcja sprawia, że układ odpornościowy dziecka „uczy” się walki z podobnymi patogenami. Wraz z wiekiem mechanizmy immunologiczne dojrzewają i działają sprawniej, reagują szybciej. Dlatego pozwalajmy dzieciom na hartowanie swojego ciała, częste zabawy na powietrzu, niekiedy pobrudzenie czy przemoczenie.
