Kwas foliowy należy do witamin z grupy B. Występuje również pod innymi nazwami, takimi jak witamina B9, folacyna, folan oraz kwas pteroiloglutaminowy. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa folium, które oznacza liść. Witaminę B9 odkryto na przełomie lat 30 i 40 XX wieku, kiedy wykazano lecznicze właściwości drożdży w zwalczaniu anemii. W roku 1941 wyizolowano po raz pierwszy kwas foliowy z liści szpinaku, a pięć lat później amerykańscy chemicy otrzymali syntetyczną formę kwasu foliowego.
Kwas foliowy – rola w w organizmie
Kwas foliowy pełni istotna rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Organizm sam nie potrafi wytworzyć kwasu foliowego, dlatego dostarczany jest wraz
z pożywieniem lub, w przypadku niedoboru, przyjmowany w formie syntetycznej. Niewielkie ilości kwasu foliowego są syntetyzowane w ludzkim organizmie za pomocą mikroflory jelitowej. Jednak są to ilości zbyt małe, by uzupełnić dzienne zapotrzebowanie. Z tego względu niedobór kwasu foliowego jest najczęściej występującą awitaminozą.
Niezwykle ważna jest suplementacja kwasu foliowego u kobiet w ciąży, bowiem zapobiega to powstawaniu ciężkich wad wrodzonych u płodu, związanych z zaburzeniem zamknięcia cewy nerwowej, z której rozwija się rdzeń kręgowy i mózg. Dlatego zalecane jest uzupełnienie codziennej diety w odpowiednią dawkę kwasu foliowego (0,4 mg/dobę) u kobiet planujących ciążę (na co najmniej miesiąc przed zajściem w ciążę) oraz kobiet ciężarnych (do końca trzeciego miesiąca ciąży). Zmniejsza to ryzyko wystąpienia poważnych wad rozwojowych u płodu o ponad 70%.
Wpływ kwasu foliowego na organizm człowieka nie ogranicza się tylko do okresu płodowego, ponieważ jest on niezwykle istotny na każdym etapie życia. Kwas foliowy jest niezbędny dla właściwego przebiegu biochemicznych procesów zachodzących w ciele człowieka, przede wszystkim syntezy DNA i aminokwasów, tworzenia i dojrzewania erytrocytów, jak również prawidłowego funkcjonowania układów nerwowego i krążenia.
Niedobór kwasu foliowego - objawy i skutki
Niedobór kwasu foliowego w diecie zaburza wiele niezbędnych do życia procesów metabolicznych, a także może mieć istotny wpływ na upośledzenie wzrostu i rozwoju. Organizm potrafi zmagazynować w wątrobie pewne zasoby tej witaminy, jednak nie starczają one na długo. W przypadku, gdy podaż w diecie kwasu foliowego jest niewystarczająca, konieczna jest jego suplementacja.
Niedobór kwasu foliowego - kto jest narażony
- kobiety w ciąży;
- palacze oraz osoby nadużywające alkohol;
- kobiety stosujące doustną antykoncepcję;
- noworodki urodzone przedwcześnie oraz o niskiej masie urodzeniowej;
- dziewczęta w okresie dojrzewania;
- osoby w podeszłym wieku (w ich przypadku deficyt kwasu foliowego może prowadzić
- do powstania zaburzeń umysłowych;
- osoby stosujące określone grupy leków (przeciwpadaczkowe, cytostatyki);
- osoby z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego.
Objawami niedoboru kwasu foliowego są:
- osłabienie, uczucie przemęczenia;
- bladość, sucha skóra;
- nadmierne wypadanie włosów;
- pieczenie i stany zapalne języka;
- duszności;
- zawroty i bóle głowy;
- problemy z pamięcią i koncentracją;
- rozdrażnienie, nadmierne pobudzenie;
- trudności w zasypianiu, bezsenność;
- wahania nastroju, stany lękowe i depresyjne;
- kołatanie serca;
- problemy pokarmowe (zaburzenia trawienia, biegunka, mniejszy apetyt, utrata masy ciała);
- u dzieci i młodzieży prowadzi do zahamowania wzrostu i rozwoju.
Skutki niedoboru kwasu foliowego
- powstawanie wad cewy nerwowej (bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa, przepuklina oponowo – rdzeniowa);
- niedokrwistość megaloblastyczna (za mała ilość erytrocytów we krwi);
- wzrost poziomu homocysteiny we krwi (problemy układu sercowo – naczyniowego);
- spowolnienie lub zahamowanie syntezy DNA i podziałów komórkowych;
- upośledzenie funkcjonowania układu nerwowego.
Źródła kwasu foliowego – gdzie znajduje się witamina B9?
Kwas foliowy występuje w produktach spożywczych, zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Najcenniejszym źródłem kwasu foliowego są świeże warzywa liściaste, głównie szpinak, sałata, kapusta, a także brokuły, szparagi, kalafior oraz brukselka. W mniejszych ilościach kwas foliowy występuje w pomidorach, grochu, fasoli, soczewicy, soi oraz buraku. Owoce zawierające kwas foliowy to przede wszystkim banany, pomarańcze i awokado. Inne produkty bogate w kwas foliowy to słonecznik, orzechy, drożdże piwowarskie, wątróbka, żółtka jaj oraz pełne ziarna zbóż i kiełki pszenicy, a spośród ryb łosoś.
W żywności kwas foliowy występuje pod postacią folianów. Są one bardzo wrażliwe na działanie wysokiej temperatury, promieni słonecznych oraz niskiego pH. Podczas przetwarzania żywności, pod wpływem obróbki termicznej, kwas foliowy może łatwo ulec zniszczeniu (straty na poziomie 50 – 80% zawartości wyjściowej). Również przechowywanie świeżych warzyw w temperaturze pokojowej powoduje znaczną utratę początkowej ilości folianów (nawet do 70% w ciągu 3 dni).