Rodzaje antykoncepcji
Antykoncepcja to działanie pozwalające na świadome rodzicielstwo oraz kontrolę płodności. Antykoncepcja stosowana była już za czasów starożytnych, jednak skuteczne i bezpieczne metody stały się dostępne dopiero w XX wieku. Obecnie istnieje wiele typów antykoncepcji, a ich różnorodność sprawia, że można wybrać wariant, który najbardziej spełnia nasze oczekiwania. Każdy z rodzajów zabezpieczenia przed nieplanowaną ciążą różni się skutecznością działania oraz przeznaczeniem. Przy wyborze właściwej metody należy uwzględnić wiek kobiety, stan jej zdrowia oraz potrzeby. Część środków antykoncepcyjnych wydawanych jest wyłącznie z przepisu lekarza. Istnieje jednak wiele sposobów zapobiegania ciąży, które można stosować bez konsultacji z ginekologiem.
Rodzaje antykoncepcji dzielimy na naturalne, hormonalne, mechaniczne i chemiczne. Aby ocenić skuteczność poszczególnych metod wykorzystuje się wskaźnik Pearla. Pomiar tym współczynnikiem określa do ilu niezamierzonych ciąż dojdzie u 100 kobiet stosujących ustalony typ antykoncepcji w ciągu jednego roku. Im niższy jest wskaźnik Pearla, tym dana metoda jest skuteczniejsza.
Naturalne metody antykoncepcji
Naturalne sposoby antykoncepcji polegają na obserwacji śluzu pochwowego, mierzeniu temperatury ciała przez kobietę, a także określaniu dni płodnych i niepłodnych (tzw. kalendarzyk). Metody te wymagają dużej systematyczności i dokładności (niewskazane dla nastolatek, kobiet o nieregularnych cyklach oraz w okresie menopauzalnym). Wskaźnik ich skuteczności jest niski (3,3-35).
Antykoncepcja hormonalna
Antykoncepcja z wykorzystaniem hormonów ma na celu zahamowanie owulacji i zapłodnienia. Metody różnią się sposobem podania oraz dawkowaniem. Wszystkie preparaty hormonalne wydawane są tylko z przepisu lekarza. W antykoncepcji hormonalnej stosuje się tabletki doustne, plastry, krążki dopochwowe, zastrzyki domięśniowe oraz implanty podskórne (najnowsza metoda antykoncepcji).
Najpopularniejszą formą antykoncepcji hormonalnej są tabletki doustne, które dzielą się na dwuskładnikowe i jednoskładnikowe tzw. mini tabletki oraz tabletki antykoncepcji awaryjnej (tzw. pigułka „dzień po”). Tabletki antykoncepcyjne działają głównie przez zapobieganie owulacji oraz zmiany w śluzie utrudniające ruch plemników. Ich skuteczność jest wysoka (wskaźnik Pearla w granicach 0,1-8 oraz 0,05-0,5 dla mini pigułek). Antykoncepcja awaryjna obejmuje podanie tabletki po stosunku (najczęściej do 72 godzin po lub inne nawet do 5 dni po). Ich skuteczność wynosi 50-90% (im mniej czasu upłynęło od stosunku, tym skuteczność będzie większa). Produkty tego typu powinno się przyjmować wyłącznie w sytuacjach awaryjnych (np. pęknięcie prezerwatywy). Nie należy ich stosować jako regularnej metody antykoncepcji ze względu na liczne skutki uboczne.
Pozostałe rodzaje antykoncepcji hormonalnej działają w sposób analogiczny do tabletek. Plastry antykoncepcyjne są dobrym rozwiązaniem dla kobiet mających problem z regularnym przyjmowaniem tabletek – nakleja się je co 7 dni (w tym czasie do organizmu przez skórę wchłania się stała dawka leku). Najskuteczniejszą formą są iniekcje oraz implanty (wskaźnik Pearla na poziomie 0,01-0,03). Ich aplikacja jest wykonywana wyłącznie przez ginekologa. Skuteczność plastrów oraz krążków dopochwowych jest równie wysoka, jak w przypadku przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych.
Antykoncepcja mechaniczna
Mechaniczne metody antykoncepcji opierają się głównie na zastosowaniu prezerwatywy zakładanej na penisa, w celu oddzielenia nasienia od środowiska pochwy. Prezerwatywa jest jednorazowego użytku. Jest skuteczna wówczas, gdy zakładana jest przed kontaktem z narządami płciowymi kobiety i stosowana podczas każdego stosunku. Prezerwatywa jest odpowiednia dla osób współżyjących nieregularnie oraz przy kontaktach seksualnych z osobami nieznajomymi. Jako jedyna chroni przed zakażeniami przenoszonymi drogą płciową. Wskaźnik Pearla dla niej wynosi 2-36.
Chemiczne metody antykoncepcji
Do chemicznych sposobów zabezpieczenia należą preparaty o działaniu plemnikobójczym. Substancje w nich zawarte obniżają żywotność plemników oraz zagęszczają śluz szyjkowy, zapobiegając w ten sposób dotarciu plemników do komórki jajowej. Ze względu na niską skuteczność (indeks Pearla 4-36), środki plemnikobójcze powinny być łączone z innymi formami antykoncepcji. Tego typu preparaty mogą powodować alergię oraz zwiększać ryzyko infekcji pochwy.
Czy istnieje w pełni skuteczna metoda antykoncepcji?
Chociaż na rynku istnieje wiele metod antykoncepcji i niektóre z nich cechuje bardzo wysoka skuteczność według wskaźnika Pearla, żadna z nich nie daje 100% gwarancji uniknięcia nieplanowanej ciąży. Ponadto warto pamiętać, że jedynie prezerwatywy dają ochronę przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Literatura:
[1] Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie antykoncepcji, Ginek Praktyczna 6/2003
vol. 11, 3-5
[2]Katarzyna Pawlikowska-Łagód „Antykoncepcja – metody naturalne, hormonalne, chemiczne i mechaniczne”
https://www.medonet.pl/zdrowie,antykoncepcja---metody-naturalne--hormonalne--chemiczne-i-mechaniczne,artykul,1727670.html
[3] „Metody antykoncepcji: naturalne, chemiczne, mechaniczne i hormonalne”
https://www.medme.pl/artykuly/metody-antykoncepcji-naturalne-chemiczne-mechaniczne-i-hormonalne,33312.html
[4] dr n. med. Katarzyna Skórzewska „Skuteczne metody antykoncepcji - 5 sposobów zabezpieczenia przed ciążą”
https://enel.pl/enelzdrowie/planowanie-ciazy/skuteczne-metody-antykoncepcji-5-sposobow-zabezpieczenia-przed-ciaza