Miażdżyca, zwana również arteriosklerozą, to przewlekła, zapalna choroba średnich i dużych tętnic. Wiąże się z zaburzeniem przepływu przez naczynia, zwężeniem ich światła, na skutek powstania tzw. blaszki miażdżycowej. Jest to twór zbudowany z lipidów (głównie cholesterolu), włókien kolagenowych i tkanki łącznej, który powstaje na skutek stanu zapalnego w naczyniu krwionośnym. Z czasem blaszka miażdżycowa ulega zwapnieniu, usztywniając i zwężając naczynie, co zaburza prawidłowy przepływ krwi i prowadzi do niedokrwienia narządów, co skutkuje zaburzeniem ich funkcji. Również istnieje ryzyko oderwania się blaszki miażdżycowej i jej przemieszczania z prądem krwi, do momentu zatkania światła naczynia – dochodzi wtedy do ostrego epizodu niedokrwienia, który może wywołać np. udar mózgu czy zawał mięśnia sercowego.
Miażdżyca nie jest chorobą, którą można bagatelizować. To poważna choroba, która może rozpocząć się już we wczesnej młodości, nawet w dzieciństwie i nie dawać objawów, a z wiekiem i pogorszeniem stanu naczyń tętniczych, może znacznie obniżyć standard życia pacjenta i zagrażać jego życiu. Dlatego warto mieć świadomość czynników ryzyka miażdżycy, które pozwalają wskazać osoby bardziej narażone na rozwój tej choroby.
Czynniki ryzyka miażdżycy
- Starszy wiek: Mężczyźni po 45. roku życia, kobiety po menopauzie (ok 55 rok życia, niedobory estrogenów sprzyjają rozwojowi miażdżycy)
- Zaburzenia stężenia lipidów we krwi:
- podwyższony poziom cholesterolu LDL
- obniżony poziom cholesterolu HDL
- obciążenie genetyczne – występowanie miażdżycy u członków rodziny
- choroby towarzyszące: cukrzyca, nadciśnienie
- czynniki modyfikowalne: brak lub znikoma aktywność fizyczna, otyłość, nieprawidłowa dieta, palenie tytoniu, stres
Im więcej spośród wymienionych wyżej czynników występuję u danego pacjenta, tym ryzyko miażdżycy i powikłań jest większe. Pacjent z grupy ryzyka powinien prowadzić zdrowy tryb życia i zwracać uwagę na pierwsze sygnały niedokrwienia narządów, które mają bezpośredni związek z rozwojem miażdżycy.
Objawy miażdżycy
Ze względu na umiejscowienie naczynia, w którym dochodzi do procesu miażdżycowego i w efekcie niedokrwienia danego narządu - mogą wystąpić następujące dolegliwości:
- miażdżyca naczyń wieńcowych – choroba niedokrwienna serca, choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca, zawał mięśnia sercowego: ból w klatce piersiowej (palenie, gniecenie za mostkiem) często promieniujący do szyi, szczęki, barku, okolicy międzyłopatkowej czy nadbrzusza, duszność, zmęczenie
- miażdżyca tętnic szyjnych: zawroty głowy, przejściowe niedowłady, dezorientacja, w skrajnych przypadkach udar mózgu
- miażdżyca tętnic mózgu: przewlekły ból głowy, nudności, zaburzenia równowagi, mowy, czucia, pamięci i koncentracji, problemy ze wzrokiem i słuchem, zmiany psychicznie, drżenia mięśni i niedowład kończyn, może wystąpić udar mózgu
- miażdżyca kończyn dolnych: ból i skurcze łydek, bóle ud, stóp, drętwienie i mrowienie, zimna i blada skóra kończyn, owrzodzenia, chromanie przestankowe (ból i drętwienie łydki lub stopy podczas chodzenia, ustępujący przy odpoczynku)
- miażdżyca jelit i tętnic jamy brzusznej: niedokrwienie jelit prowadzące do bólów brzucha, nudności, biegunki, utrata masy ciała
- miażdżyca tętnic nerkowych: zaburzenia wszystkich funkcji nerki, niewydolność nerek , ciężkie nadciśnienie
Diagnostyka miażdżycy
Przy występowaniu niektórych z powyższych objawów wraz z obecnością czynników ryzyka, warto wybrać się na konsultację do lekarza rodzinnego i przedstawić mu swoje obawy. Już proste badanie krwi, tzw lipidogram (określenie poziomu całkowitego cholesterolu, frakcji LDL, HDL i trójglicerydów) oraz badanie poziomu glukozy, stężenie kreatyniny i mocznika, poziom CRP, może pomóc przy postawieniu diagnozy. Czasem konieczna będzie konsultacja u kardiologa i dalsza diagnostyka, stosuje się:
- dopplerowskie badanie USG: ocena przepływów krwi w tętnicach kończyn dolnych
- rezonans magnetyczny tętnic
- tomografia komputerowa tętnic
Leczenie miażdżycy
Zanim zastosuje się preparaty farmakologiczne warto, aby pacjent zadbał o zmianę nawyków – zarówno rzucenie palenia, zwiększenie aktywności fizycznej, czy zdrowa dieta, mogą znacząco wpłynąć na spowolnienie rozwoju choroby i wzrost komfortu życia pacjenta.
Zalecenia dietetyczne to wybór diety śródziemnomorskiej, bogatej w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, ryby jak najczęściej (co najmniej dwa razy w tygodniu), a ograniczenie tłuszczów zwierzęcych (zawierających nasycone kwasy tłuszczowe powodujące wzrost stężenia cholesterolu np. masło, tłuste sery, pełne mleko). Spożywanie produktów bogatych w jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, takich jak orzechy, nasiona, oleje roślinne – oliwa z oliwek, olej rzepakowy, sprzyja obniżaniu poziomu „złego” cholesterolu. Można włączyć również suplementację gotowymi preparatami z grupy omega-3, czy roślinnymi omega 3-6-9. Należy unikać cukrów prostych w postaci słodyczy, wskazane jest ograniczenie spożycia soli.
Leczenie farmakologiczne miażdżycy
W leczeniu miażdżycy stosowane są leki przeciwpłytkowe takie jak niskie dawki aspiryny czyli kwasu acetylosalicylowego (75-150mg), oraz dostępne na receptę lekarską klopidogrel i tiklopidyna.
Ważną i skuteczną grupę leków w leczeniu miażdżycy stanowią statyny (simwastatyna, rosuwastatyna, atorwastatyna), preparaty obniżające poziom cholesterolu we krwi i hamujące rozwój niekorzystnych struktur w blaszkach miażdżycowych. Są nazywane „nową aspiryną” i mają istotną rolę w leczeniu miażdżycy.
W przypadku braku tolerancji na statyny lub niemożności ich zastosowania, lekiem kolejnego rzutu jest Ezetymib, który działa poprzez hamowanie wchłaniania cholesterolu przyjmowanego z pożywieniem. Jest również stosowany równolegle ze statynami, u pacjentów, gdzie monoterapia nie przynosi wystarczających efektów.
Kolejną grupą przydatnych leków są fibraty (bezafibrat, ciprofibrat, fenofibrat, gemfibrozil), których mechanizm działania to zwiększanie stężenia “dobrego cholesterolu” HDL i obniżanie poziomu trójglicerydów (TG). Fenofibrat i ciprofibrat to środki redukując stężenie LDL.
U niektórych pacjentów stosuje się również leki przeciwzakrzepowe, pochodne acenokumarolu.
Sprawdź naszą ofertę - Preparaty na obniżenie cholesterolu
Leczenie zabiegowe i operacyjne miażdżycy
Często stosowanym zabiegiem jest angioplastyka, która polega na poszerzeniu naczyń krwionośnych, które zostały zwężone lub zamknięte w wyniku miażdżycy, za pomocą stentu, który wprowadza się poprzez tętnicę kończyny dolnej lub górnej. Jest to zabieg mało inwazyjny.
W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne, polegające na usunięciu blaszek miażdżycowych lub wszczepieniu tzw. by-passów z własnych żył pacjenta bądź materiałów sztucznych.
Warto podkreślić, że nieleczona miażdżyca to ryzyko groźnych powikłań – udaru mózgu, zawału serca, niepełnosprawności na całe życie lub nawet zgonu pacjenta. Odpowiedzialne podejście do zmiany nawyków, zdrowsza dieta, umiarkowany wysiłek fizyczny oraz stosowanie zaleconego leczenia może znacząco wpłynąć zarówno na jakość jak i długość życia pacjenta.
