Tętnice szyjne odchodzą od tętnicy głównej - aorty. Zaopatrują narządy głowy i szyi, w tym również i mózgowie. Niewydolność tętnic szyjnych, ich zwężenie, wynika najczęściej ze zmian miażdżycowych. Arterioskleroza (miażdżyca) to proces, w którym światło naczyń tętniczych ulega przewężeniu na skutek powstawania blaszek miażdżycowych.
Do rozwoju miażdżycy tętnic szyjnych predysponują takie same czynniki ryzyka jak w przypadku innych naczyń: starszy wiek, zaburzenia stężenia lipidów we krwi, obciążenie genetyczne tj. występowanie miażdżycy u członków rodziny, choroby towarzyszące: cukrzyca, nadciśnienie, oraz szereg tzw. czynniki modyfikowalnych, czyli takich, na które pacjent ma bezpośredni wpływ - jest to znikoma aktywność fizyczna, otyłość, nieprawidłowa dieta, palenie tytoniu, stres.
Miażdżyca tętnic szyjnych – objawy i skutki
Zwężenie tętnic szyjnych spowodowane miażdżycą może dawać sygnały ostrzegawcze, których nie należy bagatelizować. Zaburzenia pamięci, zawroty i/lub bóle głowy, przejściowe problemy z prawidłowym widzeniem, niedowłady czy omdlenia warto skonsultować z lekarzem i poddać się dalszej diagnostyce, gdyż mogą być one objawem przejściowego napadu niedokrwiennego (tzw. TIA, mikroudaru, czyli przemijającego ataku niedokrwiennego). Wszelkie dolegliwości, które pojawiają się u chorych z niedrożnością tętnic szyjnych, wynikają z zaburzeń dopływu krwi do ośrodkowego układu nerwowego, najgroźniejszym następstwem tych nieprawidłowości jest udar mózgu.
Niedrożność lub zwężenie tętnic szyjnych może być również spowodowane zakrzepicą, tętniakiem, wadami wrodzonymi lub nabytymi, esowatym zgięciem tętnicy – tzw. kinking, zapaleniem tętnic lub przerostem włóknisto-mięśniowym.
Miażdżyca - badania i diagnostyka
Badania jakie przeprowadza lekarz to wywiad z pacjentem dotyczący problemu i objawów oraz badanie fizykalne, sprawdzenie jakości tętna na różnych tętnicach górnej części ciała: szyjnych, podobojczykowych, ramiennych, łokciowych, promieniowych. Za pomocą stetoskopu przyłożonego na przebiegu tętnic szyjnych lekarz ocenia obecność szmerów naczyniowych. Dokonywany jest również pomiar ciśnienia na obu ramionach — jeśli różnica ciśnienia skurczowego pomiędzy obiema tętnicami ramiennymi jest większa od 20 — 30 mmHg , sugeruje to wystąpienie zwężenia w pniu ramienno-głowowym lub w jednej z tętnic podobojczykowych. Lekarz również ocenia ogólny stan neurologiczny pacjenta.
Bardzo pomocnym badaniem jest USG tętnic szyjnych, które pozwala na ocenę wyglądu badanego naczynia oraz daje informację o przepływie krwi: jego obecności, kierunku, jaki ma charakter. USG uwidacznia również blaszkę miażdżycową i pozwala na ocenę stopnia zwężenia naczynia.
Inne przydatne badania, które wykonywane są u pacjentów z miażdżycą tętnic szyjnych to:
- angiografia tętnic szyjnych,
- badania obrazowe (np. TK) głowy
- badania laboratoryjne (np. lipidogram)
Leczenie miażdżycy
Zaproponowane przez specjalistę leczenie zależy od charakteru zmian w tętnicach szyjnych. Odpowiednio dobrana i prawidłowo stosowana przez pacjenta farmakoterapia może zahamować rozwój miażdżycy tętnic szyjnych. Stosowanie leków ma na celu przywrócenie prawidłowego poziomu lipidów (stosowanie statyn), redukcję nadciśnienia tętniczego oraz wyrównanie poziomu cukru we krwi.
U pacjentów, u których doszło do wystąpienia niedokrwienia mózgu lub udaru mózgu i u których zwężenia tętnic szyjnych przekraczają 50%, lekarz decyduje o wykonaniu operacji polegającej na usunięciu zmian miażdżycowych, oczyszczeniu tętnicy i wszczepieniu stentu.
Kolejnym istotną drogą postępowania jest zmiana nawyków pacjenta – wprowadzenie prawidłowej diety, obniżenie wagi ciała, zwiększenie aktywności fizycznej pod kontrolą lekarza, rzucenie palenia, dbanie o prawidłowy sen i obniżenie poziomu napięcia i stresu.
Miażdżyca tętnic szyjnych – jaką dietę stosować?
Najwłaściwszym wyborem jest dieta śródziemnomorska, bogata w warzywa i owoce, wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 pochodzące z ryb (zalecane spożycie 2x w tygodniu), olejów roślinnych (oliwa z oliwek, olej lniany, olej z wieisołka, olej rzepakowy). Natomiast należy ograniczać sól, tłuszcze zwierzęce zawierające nasycone kwasy tłuszczowe powodujące wzrost stężenia cholesterolu – to np. masło, tłuste sery, pełne mleko. Białe pieczywo i makarony należy zastąpić pełnoziarnistym. Należy zrezygnować ze słodyczy, jedzenia typu fastfood, napojów gazowanych. Można równocześnie dołączyć suplementację gotowymi preparatami z grupy omega-3, czy roślinnymi omega 3-6-9, które sprzyjają obniżeniu poziomu „złego cholesterolu LDL”, a podnoszą „dobry” HDL poprawiając lipidogram.
Wspólne zastosowanie odpowiedniej farmakoterapii i zmiana nawyków pacjenta może skutecznie doprowadzić do zahamowania postępu zmian miażdżycowych.