Co trzeci Polak choruje na nadciśnienie tętnicze, często nawet o tym nie wiedząc. Jest to choroba, która niezdiagnozowana może nagle zagrozić życiu, gdy dojdzie do zawału sera lub udaru mózgu. Również nadciśnienie nieleczone przez wiele lat, wywołuje zmiany w innych narządach – sercu, nerkach, narządzie wzroku. Dlatego warto poznać przyczyny, obawy i metody przeciwdziałania tej powszechnej chorobie.
Co to jest ciśnienie tętnicze?
Ciśnienie tętnicze jest to nacisk przepływającego strumienia krwi na ściany naczyń krwionośnych. Jednostką ciśnienia są milimetry słupa rtęci (mm Hg). Za idealne ciśnienie tętnicze uznaje się wartości 120/80.
Pierwsza wartość, wyższa, to „ciśnienie skurczowe”, czyli wysokość ciśnienia podczas skurczu lewej komory serca, gdy krew wtłaczana jest do aorty i innych dużych tętnic. Druga wartość to „ciśnienie rozkurczowe”, najniższa wartość ciśnienia, gdy serce jest w spoczynku przed kolejnym skurczem.
Warto jednak podkreślić, że istnieje zakres prawidłowego ciśnienia krwi, który wynosi 120-129mmHg dla ciśnienia skurczowego i 80-84 dla ciśnienia rozkurczowego.
Istnieje również określenie „ciśnienie prawidłowe wysokie”, które przyjmuje wartości 130-139/85-89. Niektórzy ludzie mają również tendencję do niskiego ciśnienia krwi, poniżej wartości 120/80.
Aby skutecznie monitorować ciśnienie warto się zaopatrzyć w ciśnieniomierz automatyczny.
Przyczyny i rodzaje nadciśnienia
Nadciśnienie krwi jest to choroba, charakteryzująca się podwyższonymi wartościami ciśnienia krwi, której nie da się wyleczyć, ale nad którą można zapanować. O zdiagnozowaniu nadciśnienia mówimy, gdy średnie wartości ciśnienia tętniczego wyliczone co najmniej z dwóch pomiarów dokonanych podczas co najmniej dwóch rożnych wizyt u lekarza - są równe lub wyższe niż 140 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i/lub 90 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego.
Warto wspomnieć o „ciśnieniu białego fartucha”, które polega na tym, że podczas pomiarów w przychodni/szpitalu przez personel fachowy uzyskujemy wyższe pomiary ciśnienia, niż mierząc je w domu i prowadząc dzienniczek ciśnienia. Jest to sytuacja stresowa, która incydentalnie podnosi pacjentowi ciśnienie, dlatego warto podejrzewając u siebie nadciśnienie, kontrolować je regularnie w domu za pomocą rzetelnego ciśnieniomierza.
W 90-95% zachorowań na nadciśnienie nie można jednoznacznie określić jego jednoznacznej przyczyny, ani jej usunąć – jest to tzw. nadciśnienie pierwotne, inaczej zwane samoistnym. Na jego rozwój wpływa wiele czynników np. geny, środowisko, dieta, stres, styl życia, starzenie się organizmu.
W pozostałych 5-10% przypadków można określić przyczynę nadciśnienia, jest to zazwyczaj inne schorzenie czy skutek przyjmowania leków, mówimy wtedy o nadciśnieniu tętniczym wtórnym, inaczej zwane objawowym. Najczęściej dotyczy chorób nerek, chorób układu nerwowego, dużych tętnic, obturacyjnego bezdechu sennego, zaburzeń czynności gruczołów wydzielających substancje regulujące wysokość ciśnienia krwi np. choroby tarczycy, przytarczyc, nadnerczy. Stosowanie niektórych leków może podwyższać wartości ciśnienia np.: niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosterydy, doustne leki antykoncepcyjne, cyklosporyna i inne. Również używki, alkohol, dopalacze czy narkotyki mogą podwyższać wartości ciśnienia. W przypadku zdiagnozowania nadciśnienia wtórnego, można usunąć jego przyczynę i przywrócić prawidłowe wartości ciśnienia krwi. U niektórych kobiet w ciąży również rozwija się nadciśnienie, które wraca do normalnych wartości po porodzie, jest to również rodzaj wtórnego nadciśnienia tętniczego.
W zależności od mierzonych wartości ciśnienia tętniczego, możemy je sklasyfikować jako łagodne, umiarkowane, ciężkie lub izolowane skurczowe – wartości przedstawiono w poniżej tabeli.
RODZAJE NADCIŚNIENIA
Należy wspomnieć o nadciśnieniu tętniczym opornym. Jest to rodzaj nadciśnienia, które nie spada do wartości optymalnych pomimo jednoczesnego zastosowania kombinacji 3 leków na nadciśnienie z różnych grup (o różnym mechanizmie działania). NT oporne stanowi około 12-13% przypadków nadciśnienia i stanowi wyzwanie dla lekarza prowadzącego, ze względu na trudność prowadzenia takie pacjenta i czyhające zagrożenia zdrowotne.
Objawy nadciśnienia
Gdy wartości ciśnienia nie są za bardzo przekroczone, choroba może nie dawać żadnych objawów, lub mogą to być mało charakterystyczne dolegliwości jak np.: duszności, bóle i/lub zawroty głowy, bezsenność, kołatania serca, potliwość, uderzenia gorąca, zaczerwienienia twarzy, obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej.
Wraz z rozwojem nadciśnienia i jego wpływu na inne narządy, objawy stają się coraz poważniejsze i dotyczą:
- nieprawidłowej pracy nerek
- problemów z prawidłowym czuciem, utrudnienia w poruszaniu się
- pogorszenie wzroku
- mniejszej sprawności intelektualnej
- wychłodzenie kończyn
- obrzęki kończyn
Możliwy jest również nagły, gwałtowny i znaczny wzrost ciśnienia tętniczego, któremu towarzyszy krwawienie z nosa, ból głowy, ból w klatce piersiowej i duszność, nasilony niepokój czy nawet zaburzenia świadomości. W takiej sytuacji należy w trybie pilnym wezwać karetkę lub zgłosić się na szpitalny oddział ratunkowy.
Sposoby na nadciśnienie
Poprzedzając terapię farmakologiczną niezmiernie istotne jest, aby zmienić tryb życia na zdrowszy, gdyż niewielkie jego modyfikacje, mogą mieć duże znaczenie dla wartości ciśnienia. Zaleca się:
- Redukcję masy ciała, zalecany obwód talii (brzucha) dla kobiet do 88cm, do 102 cm dla mężczyzn
- Zwiększenie aktywności fizycznej – zaleca się wysiłek fizyczny przez co najmniej 35-45 minut dziennie, może to być spacer, pływanie, jazda na rowerze lub inny wysiłek o umiarkowanej intensywności
- Modyfikacja diety – organiczenie ilości spożycia soli (do max 5/6g na dobę), unikanie żywności przetworzonej, fast foodów, przekąsek. Zalecane jest wdrożenie diety śródziemnomorskiej, ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych, zwiększenie spożycia warzyw, owoców i ryb.
- Zrezygnowanie z używek: rzucenie palenia, ograniczenie spożycia alkoholu
- Przeciwdziałanie czynnikom stresowym, wprowadzenie technik relaksacyjnych
Gdy lekarz prowadzący nie widzi istotnego obniżenia wartości ciśnienia tętniczego działając niefarmakologicznie, może zadecydować o wprowadzeniu leków hipotensyjnych. Do wyboru są leki z kilku grup różniących się mechanizmem działania:
-
leki moczopędne tzw. diuretyki
-
beta-blokery
-
antagoniści wapnia, czyli leki blokujące kanały wapniowe
-
IKA – inhibitory konwertazy angitensyny
-
alfa-blokery
-
leki bezpośrednio rozszerzające naczynia tzw. wazodylatatory
-
leki działające na centralny układ nerwowy
Leki na ciśnienie należy przyjmować regularnie, pierwszy efekt ich działania po rozpoczęciu terapii może nastąpić po kilku-kilkunastu dniach. Lekarz często wybiera 2 wspierające się leki, aby uzyskać optymalne wartości ciśnienia u pacjenta. Nie należy samemu modyfikować schematu leczenia, w razie odczuwania działań niepożądanych zawsze należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym w celu zmiany dawkowania, czy wybrania innego preparatu. Leki na nadciśnienie przyjmujemy na ogół do końca życia.
W przypadku występowania nadciśnienia warto też zadbać o zdrowie poprzez odpowiednie preparaty na serce i układ krwionośny.
Możliwe konsekwencje zdrowotne
Niezdiagnozowane lub nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzi do obniżenia jakości życia, odczuwania różnych dolegliwości, jak również do stanu zagrożenia życia, jakim jest udar mózgu czy zawał mięśnia sercowego. Powikłania nadciśnienia tętniczego to również uszkodzenia narządów i upośledzenie ich funkcji: przerost mięśnia sercowego, pogorszenie wydolności nerek, rozwój zmian miażdżycowych, pogorszenie wzroku. Warto regularnie się badać, mierzyć ciśnienie krwi, a w razie nieprawidłowości podjąć skuteczne próby leczenia – najpierw niefarmakologicznego, a gdy one nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, podjąć leczenie odpowiednio dobranymi przez naszego lekarza preparatami na nadciśnienie.
https://nadcisnienietetnicze.pl/ptnt/wytyczne_ptnt
Januszewicz, A. Prejbis „Nadciśnienie tętnicze”, Interna Szczeklika 2017, wyd. Medycyna Praktyczna.
Knieć M, Kujawska-Łuczak M, „Wpływ stylu życia na występowanie nadciśnienia tętniczego u dorosłych”, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2012, tom 3, nr 1, 14–23
