Czym jest osteoporoza?
Ostéon - oznacza kość, a póros - dziurę, otwór. W osteoporozie kości stają się porowate, zrzeszotniałe i kruche. Osteoporoza potocznie nazywana jest „cichym złodziejem kości”, gdyż prowadzi do ubytku gęstości struktury kostnej, zmniejszenia wytrzymałości szkieletu i częstszego występowania złamań kości – dotyczy to najczęściej kości: szyjki kości udowej, nadgarstka, kości promieniowej i ramiennej, jak również złamania kręgów w obrębie kręgosłupa. W diagnostyce osteoporozy pomocne jest oznaczenie wskaźnika T-Score – czyli stosunku gęstości mineralnej kości osoby badanej w odniesieniu do średniej gęstości kości osoby młodej.
Wyróżniamy dwa rodzaje osteoporozy – pierwotną oraz wtórną. Powszechniej występującą jest osteoporoza pierwotna związana ze starzeniem się organizmu, która najczęściej dotyka kobiety po okresie menopauzy, ale narażeni są również mężczyźni w wieku podeszłym. Szacuje się, że w Polsce na osteoporozę choruje 2 miliony osób po 50-roku życia.
Innym rodzajem schorzenia jest osteoporoza wtórna, która rozwija się na skutek spożywania niektórych leków (np. heparyna, glikokortykosterydy, leki przeciwpadaczkowe) lub z uwagi na dotykające nas inne choroby – nadczynność tarczycy/przytarczyc, cukrzyca, przedwczesna menopauza (związane z zaburzeniami hormonalnymi) lub choroby układu pokarmowego wiążące się z zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych, oraz przewlekłe zapalne choroby reumatyczne.
Objawy osteoporozy
Pierwsze stadia osteoporozy przebiegają bezobjawowo, dopiero pierwsze złamania i przeprowadzone badania potwierdzają chorobę. Najczęściej występującym złamaniem są złamania osteoporotyczne kręgów, które prowadzą do obniżania wzrostu, garbienia się (tzw wdowiego garbu) i niesprawności ruchowej, czemu towarzyszy również pogorszenie nastroju, a niekiedy depresja.
Warto podkreślić, że w przypadku osteoporozy dochodzi do złamań niskoenergetycznych (inaczej: osteoporotycznych), czyli występujących pod wpływem niewielkiego wysiłku, który u osób zdrowych nie pozostawiłby żadnego śladu. Złamania kręgów występują np. na skutek kichnięcia, kaszlu, schylenia się, uniesienia jakiegoś przedmiotu czy innego niewielkiego wysiłku.
Do złamań kości długich dochodzi podczas upadków, poślizgnięć, dlatego często występuje załamanie nadgarstka (przy próbie asekuracji) lub na skutek uderzenia, złamaniu ulega szyjka kości udowej.
Osteoporoza - kiedy pójść do lekarza?
Gdy dojdzie do złamania niskoenergetycznego, należy udać się do lekarza rodzinnego, aby zlecił odpowiednie badania w celu potwierdzenia osteoporozy. Oprócz diagnostyki, równie ważny jest wywiad i określenie czynników ryzyka wystąpienia choroby.
Czynnikami ryzyka złamań kości są:
- wiek pomenopauzalny, płeć żeńska, rasa biała
- pierwsze złamanie niskoenergetyczne
- czynniki genetyczne (predyspozycja rodzinna)
- niska masa ciała (osoby szczupłe są bardziej narażone niż pulchne i otyłe)
- reumatoidalne zapalenie stawów, nadczynność tarczycy, cukrzyca
- stosowanie niektórych leków (patrz osteoporoza wtórna)
- używki: palenie papierosów, alkohol
- długotrwałe uruchomienie
- nietolerancja mleka i/lub niska podaż wapnia w diecie
- niedobory witaminy D
Według najnowszych wytycznych celem leczenia osteoporozy jest zmniejszenie zagrożenia złamaniem. Poza stosowaniem leczenia farmakologicznego warto zadbać o prawidłowe codzienne nawyki.
Profilaktyka osteoporozy
Lepiej jest zapobiegać niż leczyć, dlatego tak ważna jest profilaktyka osteoporozy. Bardzo ważny jest wysiłek fizyczny, gdyż bezpośrednio wpływa na pracę komórek kostnych, które aby sprostać dodatkowym obciążeniom i naprężeniom, stymulują budowę kości. Dlatego już codzienny półgodzinny spacer sprzyja zachowaniu mocnych kości. Dobre nawyki żywieniowe, zaniechanie stosowania używek, również chronią nas przed osteoporozą. Warto, aby nasza dieta była bogata w wapń już od najmłodszych lat, aby osiągnąć wysoką szczytową masę kości. Kobiety w wieku menopauzalnym powinny wypijać około litra mleka dziennie, lub inne produkty mleczne o łącznej zawartości wapnia 1500mg. Poleca się również suplementację witaminy D w wysokich dawkach, co najmniej 2000j.m., a wskazane jest 4000j.m. Niedobory białka (zalecane spożycie: 1,2 g/kg m.c./dobę ) w diecie osób młodych zaburzają wchłanianie wapnia, a u osób starszych następuję zwiększona utrata masy kostnej. Wskazane jest również dostarczanie organizmowi odpowiedniej dawki magnezu (powyżej 300 mg/dobę) i potasu (3500mg dziennie).
Leczenie osteoporozy
W leczeniu farmakologicznym osteoporozy lekami pierwszego rzutu są bisfosoniany (np. alendronian, ryzedronian, zoledronian, ibandronian). Mogą być stosowane doustnie lub dożylnie (wtedy w większych odstępach czasu). Bisfosfoniany działają poprzez hamowanie resorpcji tkanki kostnej przez osteoklasty i mają udowodnioną skuteczność przeciwzłamaniową w osteoporozie. Innym skutecznym lekiem w terapii jest Denosumab, będący lekiem biologicznym (przeciwciałem monoklonalnym), które silnie hamuje resorpcję kości. U kobiet w wieku menopauzalnym prowadzenie HTZ (hormonalnej terapii zastępczej) zmniejsza przyspieszony obrót kostny w tym okresie życia i zapobiega utracie masy kostnej w obrębie całego szkieletu, a w efekcie badając 5-letni wpływ terapii estrogenami określono redukcję ryzyka złamań na poziomie 23–34%. Kolejnym skutecznym preparatem jest Realinian strontu, który łączy w sobie dwa mechanizmy poprawiające jakość kości: zmniejsza jej utratę i pobudza odbudowę. Do leczenia ciężkich postaci osteoporozy z licznymi złamaniami, które nie reagują na inne metody leczenia używa się leku o nazwie Tetraparatyd stosowanego podskórnie.
Najważniejsze, aby starać się uniknąć zachorowania na osteoporozę. Pamiętajmy o odpowiedniej podaży wapnia, witaminy D, białka, magnezu i potasu. Unikajmy niezdrowych używek, a codzienna dawka ruchu na świeżym powietrzu również wzmocni nasze kości.
