Wśród osób poszukujących porady farmaceutycznej ból brzucha to jeden z najczęściej zgłaszanych objawów. Ból brzucha sam w sobie nie jest chorobą, lecz objawem innych procesów lub dysfunkcji w organizmie człowieka. Może być objawem niestrawności, zatrucia, ale również poważniejszych stanów chorobowych wymagających pilnej interwencji lekarskiej. Kiedy powinniśmy udać się do lekarza po poradę, a kiedy leczyć się w domu? Warto przyswoić pewną wiedzę, żeby wiedzieć jak sobie pomóc.
Przyczyny bólów brzucha
Możemy podzielić na 2 grupy:
I. związane z przewodem pokarmowym:
Związane z chorobą któregoś z narządów jamy brzusznej, choroby zapalne żołądka czy jelit, wrzody żołądka i dwunastnicy, niedrożność i niedokrwienie jelit.
Związane ze stanami skurczowymi jelit
To najczęściej ból wynikający z zaburzeń czynnościowych wynikający z dyspepsji czynnościowej lub zespołu jelita drażliwego IBS.
Zaburzenia czynnościowe wywołuje zwiększona aktywność skurczowa mięśni gładkich narządów znajdujących się w jamie brzusznej (w obrębie jelit, dróg żółciowych, moczowodów).
Za bolesne skurcze jelit odpowiadają:
-
złe nawyki żywieniowe i niezdrowy tryb życia
-
alergie pokarmowe lub nietolerancja laktozy, fruktozy, sorbitol
-
uporczywe zaparcia
-
występowanie zespołu jelita drażliwego, organiczne choroby jelit lub istnienie uchyłków jelita grubego
-
przy nadmiernym wysiłku fizycznym
Ból brzucha - przyczyny niezwiązane z układem pokarmowym
a) z przyczyn ginekologicznych jak: stany zapalne jajników, ciąża pozamaciczna, czy powszechniejsze bóle menstruacyjne czy ból owulacyjny.
b) związane z chorobami metabolicznymi – wynikające z zatruć
c) związane z chorobami neurologicznymi np. w przebiegu półpaśca; lub na skutek ucisku nerwów d) naczyniopochodne
Ból brzucha może mieć charakter:
OSTRY (występuje nagle i dolegliwości bólowe są nasilone); to najczęściej ból SOMATYCZNY, który występuje na skutek podrażnienia receptorów bólowych w otrzewnej tj. błonie wyścielającej od wewnątrz ściany jamy brzusznej, pokrywającej narządy wewnętrzne. Ból somatyczny jest odczuwany w konkretnej części brzucha, mięśnie mogą być napięte w tej okolicy, a przy ruchu, zmianie pozycji ciała, przy dotyku, kaszlu lub głębokim wdechu następuje nasilenie dolegliwości. Najczęściej w przypadku bólu ostrego konieczna jest pilna konsultacja lekarska.
lub
PRZEWLEKŁY (trwający kilka tygodni lub dłużej), to najczęściej ból TRZEWNY, występujący na skutek podrażnienia receptorów bólowych w narządach wewnętrznych. Jest rozlany, trudny do zlokalizowania, może narastać i maleć (odczuwamy „fale bólu”). To ból tępy, który nasila się w spoczynku.
Ze względu na lokalizację bólu, można wysuwać podejrzenia, co do schorzenia, z którym mamy do czynienia. Brzuch możemy podzielić na 4 części przeprowadzając prostą wzdłuż i w poprzek pępka, są to tzw kwadranty.
Możliwe schorzenia:
- Górny prawy kwadrant: kolka żółciowa, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, ostre zapalenie wątroby, lub ostre zapalenie trzustki
- Prawy dolny kwadrant: wyrostek robaczkowy lub możliwe dolegliwości ginekologiczne ( skręt torbieli jajnika, pęknięcie ciąży pozamacicznej)
- Lewy dolny kwadrant: zapalenie uchyłków jelita grubego
- Nadbrzusze (poniżej mostka, pomiędzy prawym i lewym górnym kwadrantem): dyspepsja, choroba refluksowa przełyku, uszkodzenie błony śluzowej żołądka, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Uwaga! Również ból w tej okolicy może się pojawić przy zawale mięśnia sercowego!
- okolice pępka: początkowa faza zapalenia wyrostka, choroby jelit, tętniak aorty brzusznej
- Śródbrzusze (region na prawo i lewo od okolicy pępka): kolka i/ lub odmiedniczkowe zapalenie nerek, choroby jelit.
- Podbrzusze (nad spojeniem łonowym): zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie narządów miednicy mniejszej u kobiet, choroby jelit.
Niektóre choroby obejmują kilka z w/w obszarów równocześnie, a np. w zapaleniu otrzewnej ból może mieć charakter rozlany na cały brzuch.
Domowe sposoby na ból brzucha
Podstawowym postępowaniem jest zmiana diety na zdrowszą, uregulowanie pór spożywania posiłków oraz jedzenie częściej - mniejszych objętościowo dań. Potrawy warto doprawiać ziołami, szczególnie polecane są bazylia, cząber i estragon ze względu na ich działanie rozkurczające i regulujące perystaltykę jelit. Ważne jest również picie odpowiedniej ilości płynów (przynajmniej 2 litry dziennie) oraz prowadzenie aktywnego trybu życia aby zapobiegać zaparciom. Warto unikać stresu, posiłki spożywać powoli, dokładnie przeżuwając kęsy, co ułatwi proces trawienia. Przy bólach brzucha przeciwwskazane jest picie kawy, alkoholu i palenie papierosów.
Ból brzucha - kiedy udać się do lekarza
Kiedy pomimo podejmowanych przez nas działań, ból brzucha nasila się, występuje coraz częściej, czy pojawiają się kolejne objawy takie, jak: ból w klatce piersiowej, duszności, żółtaczka, wymioty, gorączka, krew w stolcu, niemożność wypróżnienia się, należy w trybie pilnym zwrócić się do lekarza, który zaleci odpowiednie leczenie lub skieruje nas na izbę przyjęć, jeżeli będzie tego wymagała sytuacja. Aby ułatwić lekarzowi postawienie diagnozy warto zabrać ze sobą wcześniejsze wyniki badań przewodu pokarmowego czy ogólnych z krwi oraz przemyśleć odpowiedzi na poniższe pytania:
- Kiedy pojawił się ból brzucha, czy jego początek był nagły, czy narastał stopniowo?
- Jak często pojawia się ból?
- Co nasila, a co łagodzi ból brzucha?
- Gdzie boli? Czy ból skoncentrowany jest w jednym miejscu czy promieniuje?
- Czy występują inne objawy: brak apetytu, chudnięcie, nudności?
- Czy były stosowane jakieś leki przeciwbólowe, rozkurczowe i z jakim efektem?
- Czy w rodzinie występują choroby przewlekłe, nowotwory?
Warto podkreślić, że uporczywy ból brzucha, szczególnie silny, któremu towarzyszą dodatkowe objawy, ale także przewlekły ból, który utrudnia codzienne funkcjonowanie – nie powinien być zagłuszany lekami przeciwbólowymi i ignorowany w myśl „samo przejdzie”. Zaleca się wizytę u lekarza, może konieczne będą dodatkowe badania ogólne i specjalistyczne. Ból brzucha to tylko objaw, warto poznać przyczynę dolegliwości i komfortowo funkcjonować na co dzień.
Radwan P. Przewlekłe czynnościowe bóle brzucha. Medycyna Rodzinna 1/2004, 33–35.
W. Bartnik, Choroby jelita grubego, w: S. Konturek (red.), Gastroenterologia i hepatologia kliniczna,PZWL, Warszawa 2006, s. 356.
https://gastrologia.mp.pl/objawy/68344,bol-brzucha
http://wylecz.to/pl/choroby/uklad-pokarmowy/skurcze-brzucha-przyczyny-skurczowego-bolu-jelit-i-brzucha.html