Ból ucha to problem, który z pewnym czasem może przerodzić się w poważne dolegliwości. Najczęściej jest to oznaka zapalenia ucha środkowego lub zewnętrznego, a czasami jest to jedynie ból odniesiony. Co zwiastuje ból ucha? Kiedy powinniśmy się wybrać do lekarza?
Zapalenie ucha zewnętrznego
Narząd słuchowy człowieka składa się z ucha środkowego, wewnętrznego oraz zewnętrznego. To ostatnie zbudowane jest natomiast z małżowiny usznej złożonej z chrząstki oraz przewodu słuchowego o długości 3,5 cm. Zapalenie ucha zewnętrznego jest chorobą dość powszechną, a jego występowanie nie jest zależne od wieku. Infekcje te mogą mieć jednak różne:
- lokalizacje – w małżowinie lub przewodzie słuchowym,
- etiologie – wirusową, bakteryjną lub grzybiczą,
- przebieg – od zapaleń organicznych do tzw. złośliwych, które są stanem potencjalnego zagrożenia życia.
Przyczyną stanów zapalnych jest najczęściej uszkodzenie gruczołów łojowych przewodu słuchowego, które przestają produkować małżowinę. Ta zaś pełni funkcję ochronną, a jej brak może sprzyjać mnożeniu się bakterii, wirusów i grzybów. Często za chorobę odpowiedzialne są także drobnoustroje, mające możliwość bardzo łatwego przedostania się do naszego ciała np. podczas kąpieli w basenie. W największym stopniu do zapalenia ucha zewnętrznego przyczyniają się:
- mikrourazy skóry przewodu słuchowego, spowodowane nieumiejętnym czyszczeniem uszu,
- zmiany pH, np. przy korzystaniu z nieużywanych wcześniej żeli pod prysznic czy szamponów,
- choroby skóry, np. łuszczyca,
- obniżenie odporności,
- kąpiel w zanieczyszczonej wodzie,
- przebywanie w zapylonych pomieszczeniach o dużej wilgotności.
Zapalenie ucha środkowego
Budowa ucha środkowego składa się z jamy bębenkowej i trzech kosteczek słuchowych. Od ucha zewnętrznego oddziela je błona bębenkowa, natomiast z nosogardłem łączy trąbka słuchowa. To właśnie zapalenie ucha środkowego jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego. Statystyki pokazują, że zachorowalność poniżej 2 roku życia, to ponad 60%, a około 90% osób chociaż raz w życiu przeszła taką infekcję. Objawy mogą być mylące i kojarzone np. z przeziębieniem, ponieważ są to m.in. gorączka, bóle, osłabienie i pogorszenie słuchu. U dorosłych stany zapalne, szczególnie te ostre, występują zdecydowanie rzadziej, ale jednak się zdarzają.
Istnieje kilka czynników zwiększających ryzyko zapalenia ucha środkowego i są to m.in.:
- obniżenie odporności,
- bierne i czynne palenie tytoniu,
- warunki klimatyczne,
- karmienie mlekiem modyfikowanym niemowląt do 6 miesiąca życia,
- budowa trąbki słuchowej,
- przechodzone zapalenie zatok,
- wrodzone zespoły chorobowe,
- alergie.
Przyczyną bólu ucha środkowego bardzo często jest popularny u wielu osób uraz ciśnieniowy. Występuje on zwykle podczas podróży samolotem lub nurkowania na dużych głębokościach. Towarzyszy mu zazwyczaj krwawienie z błony bębenkowej. W przypadku jakichkolwiek wzmożonych dolegliwości niezbędne jest badanie laryngologiczne. Po przeanalizowaniu wyników będzie można rozpoznać konkretną postać choroby i dobrać odpowiednie leczenie.
Co to ból ucha?
Otalgia, czyli ból ucha dotyczy dzieci jak i dorosłych. To nieprzyjemne uczucie występuje z wielu powodów. Ból może być lekki i ustąpić samoczynnie lub być tępy, ostry i palący.
Objawy bólu ucha
Jedną z najczęściej występujących dolegliwości u dzieci jest ból ucha. Dzieje się tak głównie ze względu na to, że ich trąbka słuchowa jest dużo węższa i krótsza niż u dorosłych. Z tego powodu, nawet najmniejszy uraz czy obrzęk może doprowadzić do powstania wysięku, który jest idealnym środowiskiem rozwoju dla bakterii. Objawy zapalenia ucha często bywają jednak bardzo zróżnicowane zarówno u młodszych, jak i starszych osób. Typowa i najczęściej występująca oznaka to uczucie kłucia w środku lub za uchem, nasilająca się przy poruszaniu żuchwą lub uciskaniu małżowiny usznej. Inne symptomy to m.in.:
- odpływ wydzieliny z ucha
- upośledzenie słuchu
- gorączka
- trudności ze snem
- szarpanie lub ciągnięcie za ucho (u dzieci)
- ból głowy
- utrata równowagi
- utrata apetytu
Ból ucha ma dwa podłoża - wirusowe lub bakteryjne. Pojawienie się pęcherzykowatych wykwitów w tych okolicach wskazuje na infekcję wirusową. Jednym z rodzajów chorób wywołanych przez wirusy jest półpasiec uszny, któremu zazwyczaj również towarzyszy silny ból. W przypadku infekcji bakteryjnej charakterystycznym objawem jest ropny wyciek. Należy wówczas zwrócić uwagę na jego strukturę i zapach, ponieważ gęsta wydzielina o nieprzyjemnej woni świadczy o zakażeniach grzybiczych.
Infekcja, podrażnienia lub urazy mechaniczne (czyszczenie uszu patyczkiem higienicznym) najczęściej powodują bóle ucha. Mogą pojawiać się również z powodu choroby toczącej się w uchu (otalgi pierwotnej), czy bólu rzutowego, czyli przeniesionego z innego narządu.
Ból ucha może być spowodowany także przez: zapalenie zatok, nowotwór, choroby zębów lub infekcje gruczołów ślinowych. Dlatego postawienie dobrej diagnozy opiera się na zrozumieniu budowy ucha i jego połączeń nerwowych z innymi narządami.
Warto pamiętać, że nie każdy ból oznacza groźne schorzenia. Może to być chwilowy dyskomfort związany np. z urazem lub następstwo m.in. problemów z zatokami. Jednak jeśli zauważymy więcej z wymienionych objawów, a bolące ucho będzie powodowało coraz poważniejsze dolegliwości, należy skontaktować się z lekarzem.
Inne przyczyny bólu ucha
- woskowina w uszach
- zalanie uszu
- infekcja zatok, krtani lub migdałków
- odmrożenia
- poparzenia
- u niemowląt - ząbkowanie
Ucho pływaka to jeden z najczęstszych powodów bólu ucha, zwłaszcza w sezonie letnim. Jest ono infekcją ucha i może wystąpić nagle. Zakażenie dotyczy kanału słuchowego lub ucha zewnętrznego. Kanał jest ciepły i ciemny, dlatego łatwo można zarazić go bakteriami i grzybami. Objawy ucha pływaka:
- ból i / lub swędzenie w uchu (ból nasila się jeśli poruszysz uchem)
- obrzęk wewnątrz ucha, bolesny w dotyku
- uczucie zatkania w uchu
W poważniejszych przypadkach ucho pływaka może rozprzestrzenić się w inne obszary ucha (obejmuję kości czaszki). Zakażenie może stać się cięższe dla osób starszych oraz osób z cukrzycą.
Kilka rzeczy, które mogą spowodować ucho pływaka:
- pływanie w nieczystej wodzie
- zbyt częste mycie uszu(woda usuwa woskowinę, a wosk chroni uszy przed zarazkami i grzybami)
- uszkodzenie skóry w przewodzie słuchowym (może się tak stać, wkładając palec lub inny przedmiot, np. wacik lub długopis do ucha)
- bakterie z produktów stosowanych do włosów (np. lakier do włosów, czy farbka do włosów)
Ucho pływaka leczy się antybiotykowymi kroplami do uszu. Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty mogą łagodzić ból. Ucho pływaka może być krótko-lub długotrwałe (przewlekłe). Najbardziej bolesny okres to pierwsze kilka dni przed rozpoczęciem antybiotyku.
Ból ucha - kiedy wybrać się do lekarza?
- Ból nie ustępuje, trwa więcej niż dzień lub dwa dni
- Występują dodatkowe objawy np.: obrzęk, gorączka, drgawki, problemy z poruszaniem częściami twarzy
- Twoje dziecko ma mniej niż sześć miesięcy
- Jeśli masz częste infekcje ucha
- Twoje domowe środki nie działają
Leki takie jak ibuprofen i gorące kompresy zwykle wystarczają do walki z bólem ucha. Jeśli próbujesz domowych sposobów ale infekcja ucha nie ustępuje, udaj się do lekarza.
Jeśli masz infekcję ucha lekarz przepisze doustne antybiotyki lub krople do uszu (w niektórych przypadkach przepisują oba). Nie przestawaj brać leku, gdy objawy ustąpią. Ważne jest to aby przejść całą kurację, aby zapewnić całkowite usunięcie infekcji.
Jeśli nagromadzenie się wosku powoduje ból ucha, możesz otrzymać krople do uszu zmiękczające wosk. Lekarz może również spłukać wosk za pomocą zabiegu zwanego płukaniem ucha lub użyć urządzenia ssącego do usunięcia wosku.
Co pomaga na ból ucha?
Do leczenia bólu ucha wykorzystuje się:
- środki przeciwbólowe stosowane w celu złagodzenia bólu, np. paracetamol, ibuprofen, naproksen;
- krople z salicylanem choliny o działaniu przeciwzapalnym;
- środki udrażniające nos, np. pseudoefedryna, ksylometazolina;
- środki rozrzedzające wydzielinę, np. ambroksol, bromheksyna.
Nie zaleca się stosowania do ucha spirytusów i olejków (np. salicylowego lub kamforowego) o działaniu rozgrzewającym. Działanie to może pogorszyć stan zapalny lub jeśli błona bębenkowa została uszkodzona doprowadzić do trwałego pogorszenia lub utraty słuchu.
Domowe sposoby na ból ucha
Często zdarza się tak, że ból nie jest uciążliwy lub nie mamy w danej chwili możliwości kontaktu z lekarzem. Dobrze wówczas podjąć kilka kroków samodzielnie w domu, aby zmniejszyć ból związany z uchem:
- przyłóż zimną ściereczkę do ucha - pomoże uśmierzyć ból,
- unikaj zmoczenia ucha - aby nie doprowadzić do pogłębienia infekcji,
- usiądź prosto, aby zmniejszyć nacisk
- używaj kropli do uszu bez recepty - czasami okazują się wystarczające i dalsze leczenie nie będzie konieczne,
- weź leki przeciwbólowe - zniwelują ból na kilka godzin,
- żuj gumę - jeśli problemy związane są ze zmianą ciśnienia, np. w samolocie, dzięki ciągłym ruchom dochodzi do otwierania trąbki słuchowej, a zawarty w niej mentol udrożni drogi oddechowe oraz przewód Eustachiusza,
- ciepło suszarki - jest bardzo popularną metodą, jednak należy uważać z jego stosowaniem, a temperaturę urządzenia, dostosować tak, aby nie poparzyć delikatnej skóry małżowiny usznej.
Co jeszcze okazuje się pomocne na ból ucha, kiedy nie możemy zasięgnąć pomocy specjalistów? Bardzo często ukojenie przynosi także masaż. Jest to bezpieczna technika, poprawiająca krążenie i oczyszczająca z nadmiaru zalegającego płynu. Należy rozciągać delikatnie płatek i jego wewnętrzną część, a także pocierać okrężnymi ruchami od dołu do góry.
Pośród domowych sposobów wymieniane są również techniki związane z artykułami spożywczymi, m.in. czosnkiem, oliwą, imbirem czy cebulą. Ze względu na to, że aplikuje się je bezpośrednio w środek ucha, często powodują zatkanie i zanieczyszczenie przewodu słuchowego. Dlatego warto zwrócić uwagę na to, że nie wszystkie te pomysły są bezpieczne i należy je stosować z rozwagą.
Ból ucha - kiedy operacja?
W przypadku przewlekłych infekcji ucha, które nie reagują na leczenie lub powodują problemy ze słuchem, lekarz może zalecić operację. Może to być szczególnie problematyczne u dzieci.Trudności ze słuchem mogą powodować problemy z mową i nauką języka w ważnym momencie rozwoju.
Ból ucha - konsekwencje nieleczonych objawów
Częste zakażenia ucha mogą powodować szereg problemów, jeśli nie są leczone. Możliwe komplikacje obejmują:
- utratę słuchu
- infekcje kości wyrostka sutkowatego
- uszkodzenie kości w uchu środkowym
- uszkodzenie funkcji równowagi w uchu
- paraliż twarzy
- zapalenie mózgu
- tympanoskleroza (stwardnienie tkanki ucha)
Ból ucha - zapobieganie
Istnieje wiele rzeczy, które możemy zrobić aby zmniejszyć ryzyko przewlekłej infekcji ucha u siebie i dziecka.
Jak zapobiegać infekcjom ucha:
- dbaj o odporność organizmu
- rzuć palenie i unikaj biernego palenia (dym papierosowy paraliżuje rzęski w układzie oddechowym przez co zaburzone jest jego oczyszczenie)
- przestrzegaj zasad higieny, regularnie myj ręce (zmniejsza to ryzyko zachorowań na grypę, która może być przyczyną infekcji ucha)
