Gorączka - czym jest i dlaczego występuje?
Każdego z nas dosięgła i zapewne dosięgnie jeszcze nie raz – gorączka. Często towarzyszy jej osłabienie, dreszcze, bóle mięśni, zmęczenie, poty. Wszystkie te objawy, z gorączką na czele, są to sygnały od naszego organizmu, że doszło do infekcji i ciało mobilizuje siły do walki. Gorączka to zatem ostrzeżenie: zwolnij, odpocznij – i tak ją powinniśmy traktować. Jako dobry sygnał od naszego ciała, które walczy z infekcją. Za podniesienie temperatury odpowiedzialne są tzw. cytokiny gorączkotwórcze, które aktywują enzymy (cyklooksygenazy COX) w podwzgórzu, zwiększając produkcję prostaglandyn PGE2, które wpływają na ośrodek termoregulacji.
Kiedy występuje gorączka?
O gorączce mówimy, gdy temperatura naszego ciała przekroczy 38 °C. „Podręcznikowa” temperatura ciała to 36,6°C, jednak prawidłowa temperatura zdrowego człowieka mieści się w szerszym zakresie, zarówno poniżej 36,6°C jak i powyżej w zależności od różnych stanów fizjologicznych – gdy śpimy, temperatura spada, gdy uprawiamy sport podnosi się, u kobiet podczas owulacji czy w ciąży temperatura ciała jest wyższa.
Temperatura 37,1-38 °C - stan podgorączkowy
Może pozytywnie wpływać na przebieg infekcji – mobilizując siły organizmu, zwiększa produkcję przeciwciał, jednocześnie ograniczając namnażanie patogenów.
Temperatura Powyżej 38°C
Odczuwamy dyskomfort, nasz metabolizm jest zwiększony, pocimy się – jest to dobry moment na podjęcie próby obniżenia temperatury, czy metodami naturalnymi, domowymi czy stosując farmaceutyki.
Temperatura 39°C – 40°C
To wysoka gorączka stanowiąca zagrożenie dla naszego zdrowia, należy bezzwłocznie przyjąć leki przeciwgorączkowe. Gorączka jest szczególnie niebezpieczna dla osób z chorobami przewlekłymi, gdyż podwyższona temperatura, a z nią przyspieszony metabolizm ( wzrost temperatury o 1°C zwiększa metabolizm o 14%!), przyspieszona akcja serca, spowolnione trawienie, może doprowadzić do niewydolności wielonarządowej.
Temperatura powyżej 40°C
To temperatura zagrażająca naszemu życiu, może dojść do uszkodzenia struktur białkowych i śmierci.
Gorączka jest objawem nieswoistym, który może towarzyszyć zarówno infekcjom, jak i innym schorzeniom, również nowotworom, dlatego nie powinno się jej bagatelizować i bacznie obserwować swój organizm. Najczęściej jest jednak objawem przeziębienia (częściej stany podgorączkowe 37,1-38 °C), grypy (powyżej 39°C), zapalenia gardła lub zatok, anginy, infekcji dróg moczowych czy pęcherza, a także towarzyszy ospie, śwince czy odrze.
Gdy temperatura osiągnie 38,5°C i nie możemy jej zbić, warto skonsultować się z lekarzem, zbadać, osłuchać, może być również konieczne wykonanie dodatkowych badań i wdrożenie dodatkowego leczenia.
Leki przeciwgorączkowe - na czym polega ich działanie?
Najczęściej w celu zbicia gorączki sięgamy po preparaty z paracetamolem (Apap, Panadol), ibuprofenem (Nurofen, Ibuprom, Ibum). Wszystkie te leki mają działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.
Dodatkowo IBUPROFEN posiada działanie przeciwzapalne, poprzez hamowanie enzymu cyklooksygenazy (COX), hamuje syntezę prostaglandyn PGE2 – zmniejszając ich wpływ na ośrodek termoregulacji, obniżając gorączkę. Prostaglandyny są również odpowiedzialne za odczuwanie bólu i procesy zapalne, dlatego efekt działania ibuprofenu jest szeroki i poprawia samopoczucie pacjenta. Ibuprofen wykazuje również dłuższe działanie w stosunku do paracetamolu.
Dlaczego w aptece jest tyle dostępnych preparatów i czym się od siebie różnią? Na szybkość działania leku, jego farmakokinetykę wpływają głównie 2 parametry – uwalnianie leku z jego postaci (zawiesiny, tabletki, kapsułki etc. do płynów ciała) oraz jego wchłanianie przez bariery biologiczne do miejsca jego działania.
Z dostępnych postaci leku, warto wspomnieć, że najszybciej lek przechodzi do płynów ciała z zawiesiny, tabletki rozpuszczalnej na języku, później kapsułki, a na końcu ze zwykłych tabletek. Bardzo istotnym kryterium jest również forma chemiczna substancji leczniczej – sól sodowa ibuprofenu, czy lizynian lub arginian, wykaz
Paracetamol na gorączkę
stosowany od ponad 60 lat, a mechanizm jego działania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego jest nadal nie do końca poznany. Podejrzewa się, że jego działanie przeciwbólowe związane jest z wybiórczym hamowaniem cyklooksygenazy COX-3 w ośrodkowym układzie nerwowym (mózgu i rdzeniu kręgowym) oraz modulacją przewodzenia bodźców bólowych. Paracetamol występuje również w postaci zawiesiny, tabletek musujących, saszetek z proszkiem oraz tabletek. Paracetamol ma mniejsze działanie drażniące na przewód pokarmowy niż ibuprofen, jednak należy uważać z jego stosowaniem u pacjentów z problemami z wątrobą.
Preparaty lecznicze zawierające paracetamol czy ibuprofen, często mają również w swoim składzie inne substancje wykazujące własne działanie – zmniejszające obrzęk i przekrwienie błony śluzowej nosa, łagodzące kichanie oraz wysięk z nosa, obrzęk czy łzawienie. Są to tak zwane preparaty złożone. Pamiętajmy, aby przy infekcji nie stosować zbyt wielu preparatów równocześnie i porównać składy, aby nie przedawkować tych samych substancji leczniczych występujących pod różnymi nazwami producentów. Gdy preparaty doustne nie przynoszą ulgi, temperatura się nie zmniejsza, warto spróbować zastosować czopki z paracetamolem lub ibuprofenem. Warto np. gdy doustnie podano paracetamol, a temperatura nie uległa obniżeniu – zastosować czopek z ibuprofenem. I odwrotnie, jeżeli doustnie zastosowaliśmy ibuprofen, a temperatura nadal jest powyżej 38°C i nie spada, można zastosować czopek z paracetamolem. Preparaty doustne paracetamolu i ibuprofenu można zastosować zamiennie z zachowaniem około 4h odstępu.
Leki przeciwgorączkowe - dawkowanie u dorosłych i u dzieci
IBUPROFEN- dawkowanie
U osób dorosłych standardowo stosujemy w dawce 200-400mg jednorazowo z odstępem przynajmniej 4-6h pomiędzy kolejnymi dawkami. Należy stosować najniższą skuteczną dawkę i po ustąpieniu dolegliwości odstawić lek, gdyż przewlekłe stosowanie ibuprofenu może prowadzić do podrażnień, owrzodzeń, a nawet krwawień z przewodu pokarmowego. Gdy odczuwamy ból brzucha i wiążemy go z przyjęciem tabletki ibuprofenu, należy zaprzestać stosowania leku – można w takiej sytuacji zastosować preparaty z paracetamolem.
Ibuprofen u dzieci stosujemy od 3-miesiąca życia, dostępny jest w postaci czopków oraz zawiesiny z miarką (strzykawką), należy przestrzegać zaleceń producenta i dawkowania na opakowaniu opartego o masę ciała dziecka. Generalnie w przypadku ibuprofenu, jeżeli gorączka nie przekracza 39°C, zaleca się dawkę jednorazową 5mg/kg masy ciała, jeżeli zaś gorączka przekroczy 39°C, to zalecana dawka jednorazowa wynosi 10mg/kg masy ciała. W obu przypadkach maksymalna dawka dobowa nie powinna przekroczyć 20-30mg/kg masy ciała.
PARACETAMOL - dawkowanie
Osoby dorosłe mogą jednorazowo zastosować dawkę 500-1000mg paracetamolu, osoby z większą masą ciała, mogą od razu sięgnąć po dawkę 1000mg. Działanie przeciwbólowe utrzymuje się przez 4–6h, a działanie przeciwgorączkowe przez 6–8h, średni odstęp kolejnych dawek co 6h jest optymalny.
Paracetamol u dzieci możemy stosować już po urodzeniu, jednak gorączka czy inne niepokojące objawy u noworodka czy niemowlęcia poniżej 3-miesiąca życia, warto skonsultować z pediatrą. Standardowo maluchom podajemy przeciwgorączkowo 10–15 mg/kg masy ciała jednorazowo, przeciwbólowo 10–20 mg/kg masy ciała cztery razy dziennie. Opakowania leków są opisane, pamiętajmy jednak aby sugerować się masą ciała dziecka, a nie jego wiekiem. Kolejną ważnym faktem jest, że skuteczna dawka doodbytnicza paracetamolu (20-25 mg/kg m.c./dawkę) jest wyższa od dawki doustnej (10-15 mg/kg m.c./dawkę), więc w przypadku stosowania czopków, podajemy większą dawkę niż stosując zawiesinę!
Najbezpieczniejszymi i najbardziej przebadanymi pod kątem stosowania u dzieci są leki zawierające ibuprofen i paracetamol. Bardzo istotne jest aby dzieciom do 12. roku życia bezwzględnie nie podawać leków zawierających w swym składzie kwas acetylosalicylowy (Aspiryna, Polopiryna). Może to wywołać u dzieci zespół Reye’a – niebezpieczną chorobę powodującą patologiczne i często śmiertelne zmiany m.in. w mózgu i wątrobie.
Niefarmakologiczne sposoby zbijania gorączki
Często stosowanym sposobem na zwalczanie wzrastającej temperatury są chłodne okłady na czoło (zimny ręcznik/ściereczka) lub zimne kompresy tzw „cold-hot”. Można zastosować również zimne kąpiele - woda w wannie powinna być o 2 stopnie niższa niż temperatura ciała, ważne jednak aby do wody wchodzić powoli i stopniowo, tak aby uniknąć szoku termicznego i nie wywołać dodatkowego wzrostu gorączki.
Warto również stosować nawadnianie, napary z lipy, czy herbaty z dodatkiem soku malinowego, miodu czy cytryny.
